Murat Yılmaz: “İnsanî, dinî, toplumsal ve evrensel kurallar gereği yetim çocuklardan mesulüz”

Değerlendirme: Tuba Gültekin

Ülkemizde ve dünyada değişen hayat koşulları, süreğen hastalıklar, doğal afetler, savaşlar ve benzeri durumlar insan hayatını tehdit etmekte; hayatını kaybe­denlerin yakınları, eşleri ve özellikle çocukları zor bir hayat mücadelesi ile karşı karşıya kal­maktadır. Ebeveynini kaybetmiş yetim çocuk­lar meselesi -bilinen ama dokunulmayan- bi­reysel ve sosyal sorumluluk alanı içerisinde yer alan önemli konu başlıklarından biridir.

Türkçede “anne” kelimesini karşılayan en eski kelime “ög” kelimesidir ve ek almış olarak kullanılan “ök+süz” kelimesi “annesiz” anla­mına gelmektedir. Kutadgu Bilig’de “yetim” anlamını karşılayan “atasız” (babasız) kelimesi kullanılmıştır. İslamiyet’in kabulünden sonra yaygın olarak “yetim” ve çoğul anlamda “ey­tam” kelimesinin kullanıldığı görülmektedir. Tarihsel arkaplana bakıldığında, İlhanlı hü­kümdarı Gazan Mahmut Han (1295-1304) ta­rafından yaptırılan yetimhane ve Osmanlı’nın Avarız ve Müessesat-ı Hayriye isimlerini taşı­yan, bünyesinde yardıma muhtaç dul ve ye­timleri barındırmak için açılan vakıflar bu­lunmaktadır. Fatih Vakfiyesi yetim çocukların okutulması ve meslek sahibi olması konusun­da kanunlar içermektedir. Tanzimat’tan son­ra 1851’de kurulan Eytam Nazırlığı, 1868’de Mithat Paşa tarafından kurulan ıslahhaneler, 1872’de kurulan Darü’ş-Şafaka, 1903’te II. Ab­dülhamid tarafından kurulan Daru’l-Hayr-ı Âli, 1915’te Trablusgarp ve Balkan savaşla­rında babaları şehit olan çocuklar için açılan Darü’l-Eytamlar ve 1917’de açılan Himaye-i Etfal Cemiyeti ile kurumsal geçmişimiz özet­lenebilir.1

Günümüzün yetim çocuklar meselesine döndüğümüz vakit kurumsal olanın tevarü­sü ve bu alanda yapılması gerekenlerin ihdası noktasında önemli sorumluluk alanları ile kar­şılaşıyoruz. Bunlar devlet bünyesinde kurum­sal bakımla iktifa edip bireysel açıdan muaf sayılabileceğimiz sorumluluk alanlarından olmayıp en yakın haleden en uzağına kadar insanî, dinî, toplumsal ve evrensel kurallar ge­reğince mesul olduğumuz geniş bir alanı içer­mektedir.

“Sokaklarda yaşayan 90 milyon yetim, misyoner örgütler ile organ, dilencilik ve fuhuş mafyasının tehdidi altında”

Bu alanda çalışmalarıyla dikkat çeken İn­san Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (İHH)’nın başkan yardımcılığını ve Yetim Birimi başkanlığını yürüten Murat Yılmaz, Küresel Araştırmalar Merkezi’nde gerçek­leştirdiği sunumunda dünyadaki yetimler ile ilgili şu bilgileri ve istatistikleri bizimle pay­laştı: “Dünyada 165 milyon yetim çocuk ol­duğu belirtiliyor. UNICEF’in raporlarında ise bu rakam 210 milyon olarak ifade ediliyor. Ancak bu istatistikler dünyanın en kalabalık nüfuslu ülkeleri Çin ve Hindistan ile 5 milyon yetim çocuk bulunduğu tahmin edilen Irak gibi toplamda 52 ülkenin verilerini içerme­diğinden yetim çocuk sayısının gerçekte 210 milyonun çok üzerinde olduğunu söyleyebi­liriz. Afrika’da her yıl 2 milyon çocuk yetim kalıyor ve bunların %30’u ebeveynlerini AIDS sebebiyle kaybediyor. Öte taraftan yetim ço­cukların yaklaşık 90 milyonu tehlikeye açık bir şekilde sokaklarda yaşıyor; bu da onları misyoner örgütlerin yanı sıra organ, dilencilik ve fuhuş mafyasının pençesine düşme riskiyle karşı karşıya bırakıyor. İstatistikler her yıl 2,5 milyon çocuğun kaçırılarak satıldığını, çeşitli suçlara ve fuhşa sürüklendiğini ortaya koyu­yor. Bir diğer önemli veri ise savaşan çocuk­larla ilgili; bugün dünyada 300 bin çocuk as­ker olduğu tahmin ediliyor.”

“İHH, topraklarından kopmadan, güvenilir ellerde yetim çocukların maddi-manevi ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlıyor”

İşte dünyadaki mevcut bu tablo karşısında Yılmaz, İHH’nın yetimlere yönelik faaliyet­lerini ayrıntılarıyla anlattı. Buna göre İHH, 1992’de Bosna Savaşı sırasında başladığı faali­yetlerine yetim kalan çocuklarla ilgili çalışma­larını da katarak, bugün toplamda 135 ülkede dönemsel destek kapsamında yetim çocuklara ve ailelerine destek veriyor ve bu ülkelerde 300’ün üzerinde partner kuruluşla çalışarak yerel kaynakları da güçlendiriyor. İHH, yur­tiçinde ve yurtdışında savaş, işgal, doğal afet, kronik yoksulluk, hastalık, kaza vb. sebeplerle babasını veya anne-babasını kaybeden, bir ya­kını yanında veya yetimhanede barınan çocuk­ları destek kapsamına alıyor. Yılmaz’ın belirtti­ğine göre, bu çocuklara kendi topraklarından kopmadan, güvenilir ellerde maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılandığı ortamlar sunmayı amaçlıyor ve bu çerçevede eğitim, sağlık, gıda, giyecek ve barınma konusunda destek veriyor. Dönemsel çalışmaların yanı sıra düzenli des­tek kapsamında 2007’de başlattığı “Sponsor Aile Sistemi” çerçevesinde bugün 36 ülkede 25.000 yetim çocuğa yardım yapıyor. Sponsor olmayı kabul eden bağışçıların her ay verdiği 90 TL ile İHH’nın yetim tanımı çerçevesinde belirlenen yetim çocukların başta eğitim, sağ­lık, gıda ve diğer temel ihtiyaçları karşılanıyor.

İHH’nın sponsorluk sistemi ile destekle­diği yetim çocukların %60’ı Filistin, Irak ve Lübnan’dan; yani savaşın olumsuz etkilerini en çok üzerlerinde hisseden yetim çocuklardan oluşuyor. Geçtiğimiz aylarda Van’daki deprem­lerde yetim kalan 200 çocuğa da İHH destek veriyor. Bu çalışmaların dışında İHH, babasını kaybetmiş ve ailesi olmayan çocuklar için Açe (Endonezya), Pakistan, Moro (Filipinler) ve Patani (Tayland) başta olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde açtığı sekiz yetimhanede 650 çocuğun bakımını sağlıyor. İnşası devam eden dört yetimhane daha bulunuyor. Temel destek başlıklarına ek olarak psiko-sosyal açı­dan rehabilitasyonlarının sağlanması amacıyla özellikle savaş ve deprem riskinin yoğun ol­duğu bölgelerde yetim çocuklar ile annelerine yönelik psikolojik destek hizmeti de sağlıyor.

İHH Başkan Yardımcısı Murat Yılmaz, ge­rek dünyada hâlihazırda yetimlerin yaşadıkları sıkıntılar ve yetimhanelerin içler acısı durumu­na dair anlattıklarıyla gerekse İHH’nın maddi yardımdan eğitime, psikolojik rehabilitasyon­dan sağlık hizmetlerine kadar bu çocukların yüzünü güldüren faaliyetlerine dair paylaştık­larıyla, yetimlere dünyamızda bir yer açtı ve bize bireysel ve toplumsal sorumluluklarımızı bir kez daha hatırlattı. Sınırlı imkânlarımızla dahi bir yetimin elinden tutup bir nebze olsun dertlerine derman olabileceğimizi, geleceğini inşasına katkıda bulunarak yüzünü güldürebi­leceğimizi somut örneklerle ortaya koydu.