KAM “Küresele Kuramsal Bakışlar” toplantı dizisinin dördüncüsünde İstanbul Politikalar Merkezi Direktörü ve Sabancı Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fuat Keyman’ı misafir edeceğiz. Keyman, üzerinden on bir yıl geçen 11 Eylül saldırılarının küresel sistemde yol açtığı dönüşümü teorik bir zeminde değerlendirecek. Toplantı, 22 Eylül 2012 Cumartesi günü saat 13:30’da Zeyrek salonunda başlayacak.

Fuat Keyman, Sabancı Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi ve İstanbul Politikalar Merkezi direktörüdür. Önceki yıllarda Koç Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi ve Carleton Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapmıştır. Doktora derecesini Carleton Üniversitesi’nden Uluslararası İlişkiler ve Karşılaştırmalı Siyaset üzerine, lisans ve yüksek lisans derecelerini Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nden alan Keyman; küreselleşme, demokratikleşme ve Türkiye’de devlet-toplum ilişkileri üzerine önemli çalışmalara imza atmıştır. Keyman’ın yazarı ve editörü olduğu15 kitabın bazıları şunlardır:

Symbiotic Antagonisms: Competing Nationalisms in Turkey (Utah University Press, Utah, 2009/10, Ayşe Kadıoğlu ile beraber) (İç içe Çatışmalar: Türkiye’de Milliyetçilik)

Transforming Turkey in a Globalizing World: Democratization, Globalization (Yakın zamanda yayınlanacaktır) (Küreselleşen Dünyada Türkiye’nin Dönüşümü: Demokratikleşme, Küreselleşme)

Cities: The Transformation of Anatolia, the Future of Turkey (2010) (Kentler: Anadolu’nun Dönüşümü, Türkiye’nin Geleceği)

Turkey in a Globalizing World (2010) (Küreselleşen Dünyada Türkiye)

Remaking Turkey: Globalization, Alternative Modernities and Democracy (2008) (Türkiye’nin Yeniden-İnşası: Küreselleşme, Alternatif Moderniteler, Demokrasi)

Turkish Politics in a Changing World (Ziya Öniş ile beraber, 2007) (Değişen Dünyada Türk Siyaseti),

Citizenship in a Global World: European Questions and Turkish Experiences (2005) (Küreselleşen Dünyada Vatandaşlık: Avrupa Soruları, Türkiye Deneyimleri)

Changing World, Transforming Turkey (2005) (Değişen Dünya, Türkiye’nin Dönüşümü)

***

Fuat Keyman'ın konuşmasını aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz.  

***

Değerlendirme: Bilal Yıldırım

“Küresele Kuramsal Bakışlar” toplantı dizisinin dördüncüsünde, İstanbul Politikalar Merkezi direktörü ve Sabancı Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Fuat Keyman’ı misafir ettik. Keyman, üzerinden on bir yıl geçen 11 Eylül saldırılarının küresel sistemde yol açtığı dönüşümü değerlendirdi.

Uluslararası ilişkilere eleştirel teoriler içinden bakan Keyman, küreselleşen dünyayı, kimliği ve devletin rolünü bu çerçevede değerlendiriyor. 1981-1996 yılları arasında yapılan modernite eleştirilerinin prematüre olduğunu ve bugün bu eleştirilerin daha ileri boyutlara taşınması gerektiğini düşünüyor. Çünkü meta-teorik düzeyde yapılan kimlik tartışmalarından kimliğin ontolojik meydan okumalarla siyasi önem kazandığı bir sürece gelinmiş durumda. Keyman’a göre, dünyanın daha riskli hale geldiği bu dönemde, uluslararası ilişkileri sadece meta-teorik ve yöntemsel düzeyde tartışmak yetersiz. Dolayısıyla teorileri bu risklere cevap verebilecek tarzda yeniden düşünmek gerekiyor.

Keyman’a göre, bu süreçte Türkiye’nin de önemini artıran dört kırılma yaşandı. Bunlardan ilki Soğuk Savaş’ın sona ermesidir. Bu dönemde modernite ve realizm eleştirisi güçlenmekteydi; lakin kimlik temelinde gerçekleşen kırılmalar ve yapısal dönüşümler esnasında farklılığı nereye kadar götürmemiz gerektiği sorusunun cevabı yoktu. Kırılma, farklılık temelinde etnik bir kıyımın yapıldığı Yugoslavya ve Bosna ile gerçekleşti. Netice itibarıyla 1995 sonrasında, uluslararası ilişkilerde ahlaki ve normatif görüş öne çıkmaya başladı. Böylece, konstrüktivist okulun da etkisiyle, “güç” ve “çıkar”ın yanısıra “norm” ve “değer” de disipline girdi. İkinci kırılma, 11 Eylül saldırıları ile gerçekleşti. 2008 Küresel Ekonomik Kriz ile gerçekleşen üçüncü kırılma ise 11 Eylül temelinde düşünmenin krizini temsil etmekteydi. Bu anlamda, küreselleşmenin 11 Eylül’le başlayan krizinin sağlamlaşması demekti. Keyman’a göre, ekonomik krizin derinleşmesi gibi, bu kriz de artarak devam edecektir. Dolayısıyla “11 Eylül’den sonra kriz içerisinde olan bir dünyada uluslararası ilişkileri nasıl düşünmeliyiz?” sorusu önemlidir. Dördüncü kırılma ise 2010 yılında Tunus’ta başlayan ve Suriye’de çıkmaza giren “Arap Baharı”dır.

“Arap Baharı”, genel uluslararası ilişkiler kuramını ve modernite tartışmasını düşündüğümüzde, dört noktada önemli kırılmalar doğurdu: (i) Batı dışındaki toplumların kendilerini değiştiremeyecekleri düşüncesini yıkarak oryantalizmin sonunu getirdi. (ii) Oksidentalizmin de sonunu getirdi; çünkü bu devrimlerdeki amaç, İslami bir düzen ve şeriat devleti değil, daha fazla iş, eşitlik ve onurlu hayat sağlayacak iyi yönetilen bir devlet ve demokratik bir siyasi düzendi. (iii) Post-kolonyal ve post-modern öznenin de sonuna işaret etti ki bunun en tipik örneği, Londra’daki terör saldırılarını düzenleyen Pakistan asıllı kişilerin İngiliz vatandaşı olmasıydı. (iv) 2008 Krizi, “Arap Baharı”nın asıl tarihsel bağlamı oldu. Tunuslu Muhammed Buazizi, kendisini yakarak neo-liberal küresel ekonomik düzeni eleştirdi ve daha adil bir yönetişim düzeni istediğini gösterdi. Böylece “adalet” kavramı ile pazarın birleştiği bir düzen arayışı tebarüz etti.

Sözkonusu dört kırılma, uluslararası ilişkiler kuramını yeniden düşünmeyi gerektiriyor. Bu bağlamda Keyman, 11 Eylül’ün “Arap Baharı” ve sonrasındaki provokasyonlar içinde niçin devam ettiğine ve 11 Eylül’ü 2008 Krizi ve “Arap Baharı”yla neden birlikte düşünmek gerektiğine odaklandı. 11 Eylül, beraberinde işgalleri ve İslamofobiyi getirdi. Bununla birlikte, daha önceki prematüre tartışmayı canlandıran üç meydan okumaya yol açtı. Uluslararası ilişkiler kuramının epistemolojik ve yöntemsel düzeyde tartışılması, yapı-sökümcü ve yeniden-kurucu bir süreç olsa da, alternatif getirmedi. Zira bu tartışmada, modernitenin, tutamadığı sözlerini gerçekleştirmesi durumunda sorunların çözüleceği beklentisi vardı. Modernitenin üzerine kurulduğu iki ilkeden “ilerleme” gerçekleşirken, gelişen emperyalizm dolayısıyla “özgürlük” kısıtlandı. Bu durumda, modernite içerisinde kalıp insan haklarını ve demokratik ilkeleri uygulayarak sorunların çözüleceği mantıksal sonucuna varıldı.

Bu bağlamda ilk meydan okuma, devlet ve egemenlik kavramlarının uluslararası ilişkiler için öneminin anlaşılması oldu ve devlet egemenliğini ve aklını aşmanın imkânsızlığını gösterdi. Carl Schmitt, dolaylı bir katkıyla, siyasetin bir uzlaşmadan ziyade karar verme ve istisnai olanı belirleme süreci olduğunu gösterdi ve böylece bir dost-düşman ayrımı ortaya çıktı. Keyman’a göre, 11 Eylül sonrasında bu mentalite belirginleşti. Giorgio Agamben için Schmitt, devlet eliyle gerçekleşen bu karar verme sürecinde, bir cemaatin öncelik kazanmasına ve diğerinin düşman haline getirilmesine işaret etti. Böylece devlet aklı “öteki”ni düşman haline getirdi. Leo Strauss ise direkt etkide bulunarak “dost”un Batı’dan, özellikle de Kutsal Kitap’tan çıkacağına işaret etti. Böylece Straussçu yaklaşım, uluslararası ilişkilerde etkinlik kazandı ve Kutsal Kitap’ın okunmadığı Batı dışında içsel dönüşümlerin yaşanmayacağını varsaydı. İşte “Arap Baharı” bu düşünceye meydan okudu. Son meydan okuma ise 2008 Küresel Ekonomik Krizi ile birlikte “belirsizlik” ve “risk” kavramlarının uluslararası ilişkilere girmesi oldu.

Tüm bunlardan iki sonuç çıkıyor: Aktörler, ya sonuçlarına bakarak meşruiyet aramaktadır ya da normlar ve süreçler temelinde hareket etmektedir. Keyman’a göre, artık uluslararası ilişkilerin temelinde norm dairesinde bakmak bulunmaktadır. Bu tarz bir uluslararası ilişkiler ve dış politika Türkiye, Brezilya ve Hindistan gibi ülkelerin önemini artırmaktadır. Son olarak, modernite kritiği içerisinde ve “norm”a önem vererek, farklı görüşler arasında bir diyalog oluşturulabilir ve farklı katmanlardan bakılabilirse, o derece çoğulcu ve birbirinden öğrenen bir epistemoloji mümkün olabilir. Hem epistemolojik bağlamda çoğulculuk hem de ülkelerin birarada hareket ederek birlikte öğrenme zorunluluğu, uluslararası ilişkilerin temeli olmak durumundadır.

Bilim ve Sanat Vakfı (Foundation for Sciences and Arts)

Küresel Araştırmalar Merkezi (Centre for Global Studies)

Adres: Vefa Cad., No: 41, 34134, Vefa/İstanbul
Tel: +90 212 528 22 22 / 801-802
Faks: +90 212 513 32 20
E-Posta: [email protected]  

http://www.facebook.com/bsv.kam

https://twitter.com/BSVKAM