English GİRİŞ YAP

KAM YUVARLAK MASA TOPLANTILARI

Sovyetlerden Bağımsızlık Sonrasına Azerbaycan Ulusculuğu

Şammas Salur

15 Haziran 2010 Salı 18:00 Salon: ŞAKİR KOCABAŞ SALONU

Fatih Üniversitesi Öğretim üyelerinden Dr. Şammas Salur ile Azerbaycan ulusculuğunun sovyetlerden günümüze uzanan değişim ve dönüşümünü tartışacağız.

Dr. Şammas Salur

  • http://iibf.fatih.edu.tr/?cv,303
  • PhD, Marmara Üniversitesi, Kamu Yönetimi Bölümü-Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı-2005, İstanbul-Turkey
  • MA, Fatih University, Public Administration-1999, İstanbul-Turkey
  • BS, METU, Public Administration-1993, Ankara-Turkey

 

***

Şammas Salur: ''Azerbaycan'da tarih, daima düşman, savaş ve Azerilerin cesurluğu üzerinden öğretilir''

 

 

Değerlendirme:Mehmet Sabri Akgönül

Hak­kın­da­ki bü­tün ke­ha­net­le­re rağ­men mil­li­yet­çi­lik gü­nü­mü­zün en mü­him ve en tar­tış­ma­lı ko­nu­la­rın­dan bi­ri­si ol­ma­ya de­vam edi­yor. Son za­man­lar­da özel­lik­le Ka­ra­bağ me­se­le­siy­le Tür­ki­ye ka­mu­oyu­nu meş­gul eden Azer­bay­can-Er­me­nis­tan ge­ri­li­mi­nin önem­li bir ko­lu olan Azer­bay­can ulus­çu­lu­ğu­nu ve onun Sov­yet­ler­den gü­nü­mü­ze uza­nan de­ği­şim ve dö­nü­şü­mü­nü Fa­tih Üni­ver­si­te­si öğ­re­tim üye­le­rin­den Şam­mas Sa­lur ile ko­nuş­tuk.
Baş­lar­ken, mil­li­yet­çi­li­ğin top­lum­da­ki “yük­sek de­ğer­ler”e ek­lem­le­nen bir ide­olo­ji ol­du­ğu­nun ve her dev­le­tin mil­li­yet­çi bir alt­ya­pı­sı bu­lun­du­ğu­nun al­tı­nı çi­zen Sa­lur, ulus-dev­let­le­re ait “kut­sal­lar”ın sa­de­ce as­ker-bü­rok­rat-po­lis­ten iba­ret ol­ma­dı­ğı­nı, öğ­ret­men­le­rin de bu ide­olo­ji­nin ak­ta­rıl­ma­sın­da ve be­nim­se­til­me­sin­de cid­di rol­ler oy­na­dı­ğını ha­tır­lat­tı. Öğ­ret­men­le­rin üst­len­di­ği bu ak­tif ro­le bi­nâ­en kay­nak ola­rak ders ki­tap­la­rı­nı ve okul­lar­da­ki gör­sel mal­ze­me­le­ri in­ce­le­di­ği­ni ve sem­bol­ler üze­rin­den bir mil­li­yet­çi­lik oku­ma­sı yap­tı­ğı­nı ifa­de et­ti.
Azer­bay­can ulus­çu­lu­ğu­nun do­ğu­şun­da 1813, 1828 ve 1830 ta­rih­le­ri­nin ol­duk­ça önem­li ol­du­ğu­nu kay­de­den Sa­lur, ta­ri­hî ar­kap­la­nı şu şe­kil­de özet­le­di: Mez­kur ta­rih­ler­de Rus Çar­lı­ğı’nın böl­ge­de di­zayn ça­lış­ma­la­rı var­dı; bir­ta­kım spot Er­me­ni yer­le­şim yer­le­ri oluş­tu­rul­du ve Er­me­ni­ler bu­ra­la­ra göç et­ti­ril­di. Aze­ri­le­rin al­gı­la­rın­da­ki “ya­kın öte­ki”nin Er­me­ni ol­ma­sın­da göç, “uzak öte­ki”nin ise Rus ol­ma­sın­da Rus­ya’nın sı­nı­rı­nı gü­ven­ce­ye al­ma ça­ba­la­rı et­ki­li ol­du. 1905’te Eri­van’da Müs­lü­man sa­yı­sı Er­me­ni sa­yı­sın­dan çok da­ha faz­la ol­du­ğu gi­bi, Ba­kü’de de Er­me­ni nü­fu­su Müs­lü­man­lar­dan ol­duk­ça faz­la idi. Rus­ya’da 1905-1917 yıl­la­rı ara­sın­da­ki oto­ri­te boş­lu­ğu mil­lî duy­gu­la­rın “yük­sel­me”si­ne im­kân sağ­la­dı. Da­ha son­ra Sov­yet­ler dö­ne­min­de Eri­van’ın Er­me­ni­leş­ti­ril­me­si ve Ba­kü’nün Aze­ri­leş­ti­ril­me­si gi­bi po­li­ti­ka­lar uy­gu­lan­dı. Kruş­çev (1953-1964) dö­ne­min­de bel­li bir kül­tü­rel can­lan­ma söz­ko­nu­su ol­du. Sta­lin’in pa­ran­te­ze al­dı­ğı, ta­ma­men ya­sak­la­dı­ğı ve içi­ni bo­şalt­tı­ğı kül­tür form­lar can­lan­dı; onun dö­ne­min­de (1922-1953) öl­dü­rü­len ay­dın ve ka­na­at ön­der­le­ri­ne ia­de-i iti­bar ve­ril­di ve bu in­san­la­rın ken­di­le­ri­ni ye­ni­den “keş­fet­me”si­ne ola­nak sağ­lan­dı. Gor­ba­çov dö­ne­min­de (1985-91) “Bı­ra­kı­nız ken­di yol­la­rı­na git­sin­ler” di­ye özet­le­nen po­li­ti­kay­la ulu­sal sos­ya­lizm­le­rin ku­ru­la­bi­le­ce­ği dü­şün­ce­si, Azer­bay­can ulus­çu­lu­ğu­nun ta­ri­hin­de önem­li bir et­ki yap­tı.
Sem­bol­le­rin me­ta-lin­gu­is­tik bir de­ğe­ri var­dır. Sem­bol­le­rin bu et­ki­si­ne da­ya­na­rak mil­li­yet­çi­li­ğin Azer­bay­can okul­la­rın­da ve ders ki­tap­la­rın­da na­sıl iş­len­di­ği hak­kın­da Sa­lur şun­la­rı söy­le­di:
Mil­li­yet­çi­li­ğin sö­zel ve gör­sel yan­sı­ma­la­rın­da (iko­nog­ra­fi­ler ve du­var­lar­da ası­lı olan söz­ler) çok ba­riz tu­tar­sız­lık­lar fark edil­me­si­ne rağ­men te­mel tu­tar­lı­lı­ğın Er­me­ni­le­rin öte­ki­leş­ti­ril­me­si­ne yö­ne­lik ol­du­ğu­nu göz­lem­le­dim. Ya­kın öte­ki ola­rak Er­me­ni­le­ri, uzak öte­ki ola­rak da Rus­la­rı düş­man­ca he­def alan bir­çok iko­nog­ra­fik mal­ze­me gör­düm.
Sa­lur, ders ki­tap­la­rın­da Er­me­ni­ler­le olan ta­rih­sel düş­man­lık, Er­me­ni ve Aze­ri­le­rin bir ara­ya gel­me­le­ri­nin sos­yo­lo­jik açıdan müm­kün ol­ma­dı­ğı gi­bi te­ma­la­rın iş­len­di­ği­ni; ayrıca Türk­le­rin mi­sa­fir­per­ver­li­ği, Me­te’nin düş­man­la­rıy­la na­sıl “kah­ra­man­ca” sa­vaş­tı­ğı gi­bi ko­nu­la­rın bu­lun­du­ğu­nu ak­tar­dı. Kı­sa­ca Azer­bay­can’da ta­rih, dai­ma düş­man ve sa­vaş üze­rin­den ya da Aze­ri­le­rin/Türk­le­rin ce­sur­lu­ğu üze­rin­den öğ­re­ti­li­yor.
Son ola­rak Sa­lur, Tür­ki­ye’de Azer­bay­can mil­li­yet­çi­li­ği üze­ri­ne ya­zı­lan me­tin­ler­de va­ro­lan bir ek­sik­lik­ten bah­set­ti:
Hay­dar Ali­yev dö­ne­min­de (1993-2003) Azer­bay­can mil­li­yet­çi­li­ği için fark­lı bir kav­ram or­ta­ya çık­tı. Dev­le­tin res­mî ide­olo­ji­si hâ­li­ne ge­len bu kav­ram, dev­let mil­li­yet­çi­li­ği ya da Azer­bay­can­cı­lık ide­olo­ji­si ola­rak be­tim­le­ni­yor.
Bu dö­nem­de Azer­bay­can’da “Azer­bay­can­lı­la­rın et­no­ge­ne­si­si­ni kim(ler) oluş­tu­ru­yor?” tar­tış­ma­la­rı­nın baş gös­ter­di­ği­ni ifa­de eden Sa­lur, bu so­ru­ya ve­ri­len fark­lı ce­vap­la­rı şöy­le sı­ra­la­dı: Bu ya­pı­yı, (i) ta­rih ön­ce­sin­de ara­yan pers­pek­tif, (ii) Mo­ğol İs­ti­la­sı son­ra­sı­na gö­tü­ren an­la­yış ve (ii­i) İs­lâ­mi­yet’le kar­şı­la­şıl­ma­sı son­ra­sı­na gö­tü­ren ba­kış açı­sı.
Su­nu­mu­nun ar­dın­dan so­ru-ce­vap fas­lın­da Sa­lur, Ka­ra­bağ me­se­le­si­ne, Er­me­nis­tan-Azer­bay­can ara­sın­da­ki so­run­la­ra ve Tür­ki­ye’nin bu so­run­lar kar­şı­sın­da­ki tu­tu­mu­na da­ir so­ru­la­rı ce­vap­la­dı. 
 

 

 

Bilim ve Sanat Vakfı (Foundation for Sciences and Arts)

Küresel Araştırmalar Merkezi (Centre for Global Studies)

Adres:Vefa Cad., No: 41, 34134, Vefa/İstanbul
Tel: +90 212 528 22 22 / 801-802
Faks: +90 212 513 32 20
E-Posta: [email protected]

 

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.