English GİRİŞ YAP

İç-Dış Ay­rı­mı­nı İp­tal Et­mek ya da Dış Po­li­ti­ka­nın Al­tı­nı Oy­mak

Ali Balcı

16 Ma­yıs 2008             
De­ğer­len­dir­me: Ne­bi Miş
 
Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Te­zat top­lan­tı­la­rı­nın Ma­yıs ayı ko­nu­ğu Sa­kar­ya Üni­ver­si­te­si Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü dok­to­rant­la­rın­dan Ali Bal­cı idi. Top­lan­tı­da Bal­cı’nın, “Türk Dış Po­li­ti­ka­sı ve Dev­let Kim­li­ği: Av­ru­pa Bir­li­ği Üye­lik Sü­re­ci­nin Türk Dev­let Kim­li­ği­ne Et­ki­si” baş­lık­lı dok­to­ra ça­lış­ma­sı tar­tı­şıl­dı.
Bal­cı’ya gö­re, Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi dev­let söy­le­mi­nin han­gi pa­ra­met­re­ler et­ra­fın­da dön­dü­ğü so­ru­su prob­lem­li bir so­ru­dur. Zi­ra Bal­cı’ya gö­re, bu so­ru­ya ve­ri­len Ba­tı­cı­lık, Ulus-dev­let ve La­ik­lik gi­bi ce­vap­lar Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi­ni sü­rek­li­li­ği olan bü­tün­sel bir ta­ri­hî ara­lık şek­lin­de tas­vir et­me teh­li­ke­si­ni ba­rın­dır­mak­ta­dır. Dev­let söy­le­mi­nin bir pro­je­nin ürü­nü ol­ma­dı­ğı, ak­si­ne ko­şul­lar ta­ra­fın­dan be­lir­le­nen bir şey ol­du­ğu ar­gü­ma­nın­dan ha­re­ket eden Bal­cı’ya gö­re, Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi de­nen tar­tih­sel ara­lık­ta ko­şul­lar­da ya­şa­nan önem­li de­ği­şik­lik­le­rin na­sıl olup da bu sü­rek­li­li­ğe ha­lel ge­tir­me­di­ği so­ru­su önem­li bir so­ru ola­rak kar­şı­mı­za çık­mak­ta­dır. Bu so­ru, “Türk dev­let söy­le­mi­nin” dö­nem­le­re gö­re bir fark­lı­lık gös­te­rip gös­ter­me­di­ği, gös­ter­diy­se di­le ge­tir­me­le­rin ken­di için­de ben­zer­lik­ler gös­ter­di­ği bir­bir­le­rin­den fark­lı bu dö­nem­le­rin ne­ler ol­du­ğu ve bu dö­nem­le­rin “han­gi ko­şul­la­rın” ürü­nü ola­rak or­ta­ya çık­tı­ğı gi­bi so­ru­la­rı da be­ra­be­rin­de ge­tir­mek­te­dir.
Bal­cı, ça­lış­ma­sın­da Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi Türk dış po­li­ti­ka­sın­da “dev­let kim­lik” söy­le­mi­ni ana­liz edi­yor. Çe­şit­li ko­şul­la­rın dik­ka­te alın­dı­ğı böy­le bir ana­liz­de, Bal­cı’ya gö­re Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi­ni üç fark­lı söy­lem­sel ala­na böl­mek müm­kün­dür: 1920’le­rin ikin­ci ya­rı­sın­dan 1940’la­rın so­nu­na ka­dar de­vam eden ve dün­ya kon­jonk­tü­rü ile de ör­tü­şen Dik­ta­tör­yal dö­nem; 1950’le­rin son­la­rın­dan 1980’le­rin ilk yıl­la­rı­na ka­dar sü­ren Mi­li­ta­rist dö­nem ve 1980’le­rin ikin­ci ya­rı­sın­dan 1990’la­rın ikin­ci ya­rı­sı­na ka­dar de­vam eden Eko­no­mik Li­be­ral dö­nem. Bal­cı’nın bu dö­nem­leş­tir­me ça­ba­sın­da, kü­re­sel öl­çek­te önem­li et­ki­le­ri olan Fa­şizm, So­ğuk Sa­vaş ve Ne­o-li­be­ra­lizm gi­bi dö­nem­sel dal­ga­la­rın be­lir­le­yi­ci ol­du­ğu gö­ze çarp­mak­ta. Bal­cı’ya gö­re böy­le bir ta­nım­la­ma Türk dış po­li­ti­ka­sı­nın sü­rek­siz­lik un­su­ru et­ra­fın­da şe­kil­len­di­ği id­di­asın­dan ha­re­ket et­mek­te­dir. Şöy­le ki, “Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi­nin bir sü­rek­li­lik de­ğil de, de­ği­şi­mi müm­kün kı­lan kop­ma­la­ra açık bir za­man di­li­mi ol­du­ğu­nun gös­te­ril­me­si” ve “kop­ma­la­rı or­ta­ya çı­ka­ran bu ye­ni­den dö­nem­leş­tir­me­nin so­nu­cun­da be­li­ren fark­lı dö­nem­le­rin, ken­di iç­le­rin­de na­sıl bir bü­tün­lük oluş­tur­duk­la­rı” gi­bi iki önem­li so­ru bu bağ­lam­da ce­vap­lan­dı­rıl­ma­yı bek­le­mek­te­dir.
Bal­cı’ya gö­re, iki adım­dan olu­şan böy­le­si bir gi­ri­şim ilk ola­rak dün­ya kon­jonk­tü­rü­ne odak­la­na­rak öz­ne­le­rin al­gı­la­ma bi­çi­mi­ni be­lir­le­yen ko­şul­la­rı ana­liz et­me­yi ve da­ha son­ra da “dev­let söy­le­mi” de­nen ol­gu­yu dö­ne­min ak­tör­le­ri­nin ey­lem ve söy­lem­le­ri­ne odak­la­na­rak or­ta­ya çı­kar­ma­yı he­def­le­mek­te­dir. Böy­le­si bir te­şeb­büs dev­let söy­le­mi­nin bel­li öz­ne­ler ta­ra­fın­dan bi­linç­li şe­kil­de ta­sar­la­nan bir şey ol­ma­dı­ğı­nı gös­te­re­ce­ğin­den, ge­le­nek­sel Türk si­ya­sî ha­ya­tı me­tin­le­ri­ni de kar­şı­sı­na alır. Bu id­dia­lı çı­kış, iç-dış ay­rı­mı­nın müm­kün kıl­dı­ğı bu ge­le­nek­sel oku­ma bi­çi­mi, ya­ni “içe­ri­nin dı­şa­rı­dan ba­ğım­sız bir şe­kil­de ken­di söy­le­mi­ni ge­liş­ti­re­ce­ği” san­rı­sı, prob­lem­li bir yak­la­şım­dır. Bu ne­den­le iç-dış ay­rı­mı­nın bir mit ol­du­ğu­nu gös­te­re­cek olan bir ana­liz, bir ta­raf­tan bu mi­tin dı­şı­na çı­ka­rak Cum­hu­ri­yet ta­ri­hi­ni ye­ni­den oku­ma­yı müm­kün kı­lar­ken, di­ğer ta­raf­tan yi­ne ay­nı mi­tin “Cum­hu­ri­yet pro­je­sin­de” na­sıl bir iş­lev üst­len­di­ği­ni gös­ter­me­nin de yo­lu­nu aça­cak­tır.
Böy­le­si bir te­şeb­büs, ay­nı za­man­da kla­sik Türk dış po­li­ti­ka­sı me­tin­le­ri­ne de kar­şı bir ar­gü­man ge­liş­ti­rir. Kla­sik Türk dış po­li­ti­ka­sı ça­lış­ma­la­rı iç-dış ay­rı­mı­nı bir ve­ri ola­rak ka­bul et­tik­le­ri için, Cum­hu­ri­yet’in ‘sü­rek­li­li­ği­ni’ dış po­li­ti­ka­da da ara­ma­ya gi­riş­miş­ler ve dış po­li­ti­ka­yı ev­rim­sel bir çiz­gi­de ana­liz et­miş­ler­dir. Bu du­rum­da “dış po­li­ti­ka” de­nen şe­yi dev­le­tin kim­li­ği­nin bir yan­sı­ma­sı ola­rak gö­ren ana­liz­ler de, bu kim­li­ğin ya da söy­le­min na­sıl oluş­tu­ğu­nu ıs­ka­la­dık­la­rı nok­ta­da prob­lem­li­dir. Bal­cı’ya gö­re, ‘iç’i bi­linç­li bir öz­ne­nin bi­linç­li bir pro­je­si ola­rak gör­mek, ko­şul­la­rı göz ar­dı et­mek an­la­mı­na ge­le­cek­tir. Doğ­ru olan ko­şul­la­rın ürü­nü olan bir ‘iç’in (dev­let söy­le­mi­nin) ol­du­ğu­nu gö­re­bil­mek, di­ğer bir ifa­dey­le dı­şa­rı­sı zan­ne­di­len şe­yin as­lın­da ‘iç’i ku­ran bir un­sur ol­du­ğu­nu gö­re­bil­mek­tir. Bu bak­ma bi­çi­mi Cum­hu­ri­yet dö­ne­mi dev­let söy­le­mi­ni bö­le­bil­me­yi müm­kün kı­lar­ken, de­ği­şi­min de ola­sı ol­du­ğu­nu gös­ter­me­si açı­sın­dan an­lam­lı­dır.
Bal­cı’nın ko­nuş­ma­sı­nın ar­dın­dan özel­lik­le Türk si­ya­sal me­tin­le­ri üze­ri­ne yap­tı­ğı ge­nel­le­me­ler ve ye­ni­den dö­nem­len­dir­me ça­ba­sı hak­kın­da so­ru­lar ve yo­rum­lar gel­di. Mi­li­ta­rist ve dik­ta­tör­yel dö­nem ola­rak ta­nım­la­dı­ğı dö­nem­le­rin her ne ka­dar Bal­cı’nın id­di­a et­ti­ği gi­bi fa­şi­zan ve mi­li­ta­rist ka­rak­ter­ler ta­şı­sa da, ge­nel si­ya­set bi­li­mi ve ulus­la­ra­ra­sı iliş­ki­ler li­te­ra­tü­rü için­de söz ko­nu­su kav­ram­la­rın kul­la­nı­lı­şı ile kar­şı­laş­tı­rıl­dı­ğın­da çok fark­lı­lık­lar ol­du­ğu be­lir­til­di.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.