English GİRİŞ YAP

Balkanlar’da Toplumsal ve Ekonomik Değişim: Drama Sancağı Örneği

İsmail Arslan

29 Mart 2010
De­ğer­len­dir­me: F. Samime İnceoğlu
 
Ars­lan, Ege Üni­ver­si­te­sin­de ta­mam­la­dı­ğı “19. Yüz­yıl­da Bal­kan­lar’da Sos­yo-Eko­no­mik İliş­ki­ler: Dra­ma San­ca­ğı Ör­ne­ği (1864-1913)” baş­lık­lı dok­to­ra te­zin­de; Dra­ma San­ca­ğı ör­ne­ğin­de, 1864-1913 yıl­la­rı ara­sın­da Bal­kan­lar’da sos­yo-eko­no­mik iliş­ki­le­ri ko­nu edin­mek­te ve me­se­le­yi Dra­ma San­ca­ğı’nda­ki sos­yal, kül­tü­rel ve eko­no­mik iliş­ki­ler üze­rin­den de­ği­şim kav­ra­mı çer­çe­ve­sin­de ele al­mak­ta­dır. Te­zin ana prob­le­ma­ti­ği ise Dra­ma San­ca­ğı’nda­ki de­ği­şi­min Se­la­nik’e gö­re hı­zı ve ni­te­li­ği­dir. Tez, de­ği­şim ol­gu­su­nu Os­man­lı mo­dern­leş­me tec­rü­be­si bağ­la­mın­da ana­liz et­mek­te­dir.
19. yüz­yıl Os­man­lı sos­yo-eko­no­mik ta­ri­hi­ni ge­nel­de Bal­kan­lar, özel­de ise Dra­ma San­ca­ğı ör­ne­ği üze­rin­den in­ce­le­yen tez, 19. yüz­yıl Os­man­lı’sın­da­ki de­ği­şi­min pa­ra­met­re­le­ri­ni be­lir­ler­ken, Os­man­lı’nın mo­dern­leş­me ve de­ği­şim çer­çe­ve­sin­de or­ta­ya koy­du­ğu re­form­la­rın la­bo­ra­tu­ar şe­hir­le­rin­den bi­ri ve nis­pe­ten da­ha he­te­ro­jen Se­la­nik ye­ri­ne da­ha ho­mo­jen Dra­ma San­ca­ğı’na odak­la­nır. Te­zin bir baş­ka özel­li­ği de 19. yüz­yıl Os­man­lı’sın­da­ki de­ği­şi­mi an­la­ma­ya ça­lı­şan ATÜT, ba­ğım­lı­lık ve dün­ya sis­te­mi, az ge­liş­miş­lik gi­bi ge­nel te­ori­le­ri göz ar­dı et­mek­si­zin, bun­la­rı eleş­ti­rel bir yak­la­şım­la de­ğer­len­di­re­rek Dra­ma San­ca­ğı’nda­ki de­ği­şi­min öz­gün yön­le­ri­ni be­lir­le­me­si­dir.
2007 Ma­yıs ayın­da böl­ge­de ya­pı­lan sa­ha araş­tır­ma­sı­nın ve­ri­le­ri­ni içe­ri­yor ol­ma­sı ça­lış­ma­ya öz­gün­lük ka­tan bir baş­ka hu­sus. Ars­lan, Dra­ma, Ka­va­la, Sa­rı­sa­ban ve çev­re­sin­de yap­tı­ğı sa­ha araş­tır­ma­sı ile böl­ge­yi mer­cek al­tı­na alı­yor ve gör­sel ve­ri sağ­lı­yor. Ars­lan’a gö­re böy­le bir araş­tır­ma, 1864’ten gü­nü­mü­ze, ar­şiv bel­ge­le­rin­de, se­ya­hat­na­me­ler­de ya da ikin­cil kay­nak­lar­da adı ge­çen bu yer­ler­de­ki de­ği­şi­mi açı­ğa çı­ka­rı­yor. Bu ay­nı za­man­da ye­rel ta­rih araş­tır­ma­la­rın­da sa­ha araş­tır­ma­sı me­to­du­nun kul­la­nıl­ma­sı­nın öne­mi­ni de gös­te­ri­yor.
Dö­nem ola­rak Os­man­lı şe­hir­le­rin­de de­ği­şi­min ve ida­rî ya­pı­lan­ma­nın te­mel ta­şı olan 1864 Vi­la­yet Ni­zam­na­me­si’nin ya­yın­lan­ma­sı ve Dra­ma San­ca­ğı’nın Se­la­nik Eya­le­ti’ne bağ­lı müs­ta­kil bir san­cak hâ­li­ne gel­me­si ile san­ca­ğın Os­man­lı Dev­le­ti’nin hâ­ki­mi­ye­tin­den çık­tı­ğı 1913 yıl­la­rı ara­sı­nı içe­ren te­zin kay­nak­la­rı ise şun­lar: Baş­ba­kan­lık Os­man­lı Ar­şi­vi, İn­gil­te­re Mil­li Ar­şi­vi (The Na­tio­nal Arc­hi­ves), Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı bel­ge­le­ri (Fo­re­ign Of­fi­ce), Se­la­nik’te­ki Ma­ke­don­ya Ta­rih Ar­şi­vi, Ka­va­la’da­ki Ka­va­la Ge­nel Ar­şi­vi (GAK-Ge­ne­ral Arc­hi­ves of Ka­val­la)… Ars­lan ay­rı­ca, Ka­va­la Ge­nel Ar­şiv­le­ri (GAK) Şe­fi de olan Kyria­kos Lyko­uri­nos’un Os­man­lı Dö­ne­min­de Ka­va­la Şeh­ri baş­lık­lı Yu­nan­ca ese­ri vasıtasıyla Ka­va­la Ar­şi­vi’nde bu­lu­nan Ka­va­la Or­to­doks Yu­nan Top­lu­mu Ni­zam­na­me­si (1864-1889), Çe­yiz An­laş­ma­la­rı Ni­zam­na­me­si (1896-1904, 1904–1914), Va­si­yet­na­me­ler Ni­zam­na­me­si (1896-1913), Tem­sil­ci­lik ve Ko­ca­ba­şı­lık Yö­ne­tim Ni­zam­na­me­si (1895-1908), Ve­kâ­let­na­me­ler Def­te­ri (1910-1911) ve Os­man­lı Ka­va­la Ka­za­sı Ta­pu-Ka­das­tro Def­ter­le­ri (1885-1912) ko­lek­si­yon­la­rın­da­ki ve­ri­le­re ulaş­mış.
Arslan beş bö­lüm­den olu­şan ça­lış­masının ilk bö­lümün­de Bal­kan­lar’ın ta­ri­hî coğ­raf­ya­sı ve yol ağı­na da­ir bil­gi ver­dik­ten son­ra Dra­ma San­ca­ğı’nın coğ­ra­fî ve ida­rî ya­pı­sı üze­rin­de du­ru­yor. Te­zin bu bö­lü­mü böl­ge­de­ki sur­lar, li­man, ca­mi, mes­cit, tek­ke, med­re­se, ki­li­se gi­bi di­nî ya­pı­lar ile mek­tep ve ima­ret gi­bi si­vil mi­ma­rî ya­pı­la­rı­nı ve san­ca­ğın ce­ma­at ya­pı­sı­nı ana hat­la­rıy­la ver­mek­te­dir.
Dra­ma San­ca­ğı’nda­ki top­lum­sal ya­şa­mın ele alın­dı­ğı ikin­ci bö­lüm­de, san­ca­ğın 19. yüz­yıl­da ge­çir­di­ği de­mog­ra­fik de­ği­şim, tab­lo­lar hâ­lin­de de­ğer­len­di­ril­mek­te ve şe­hir­le­rin gün­de­lik ya­şa­mı­na da­ir bil­gi­ler ve­ril­mek­te­dir. Ye­rel yö­ne­tim­le­rin mo­dern­leş­me­si ko­nu­su­nu da içe­ren tez, Dra­ma San­ca­ğı’nda şe­hir­leş­me ve be­le­di­ye­ci­lik an­la­yı­şın­da­ki de­ği­şi­min ar­ka pla­nı­na da ışık tut­mak­ta­dır.
San­cak­ta­ki ti­ca­rî iliş­ki­le­ri de de­ğer­len­di­ren tez, Os­man­lı ti­ca­rî ya­pı­sı­na da­ir ge­nel bir çer­çe­ve çiz­dik­ten son­ra Dra­ma San­ca­ğı’nda­ki ge­liş­me­le­ri de­ği­şim pa­ra­dig­ma­sı kap­sa­mın­da ele alı­yor. Böl­ge­nin en önem­li ti­ca­rî me­ta­sı tü­tün­dür. Ars­lan, özel­lik­le 1848-1859 ve 1870-1875 yıl­la­rı ara­sın­da Ka­va­la Li­ma­nı’ndan ih­raç edi­len tü­tün ve­ri­le­ri üze­rin­den böl­ge­nin ti­ca­ret hac­mi­ni or­ta­ya koy­mak­ta­dır. Ay­rı­ca tü­tün üre­ti­ci­si çift­çi, ko­mis­yon­cu ve ara­cı tüc­car­lar ara­sın­da­ki iliş­ki­ler ile Av­ru­pa­lı tüc­car­la­rın tü­tün ti­ca­re­tin­de ken­di ara­la­rın­da­ki re­ka­be­ti in­ce­le­yen tez böl­ge­de­ki tü­ke­tim ve ta­rım­sal üre­tim iliş­ki­le­ri­ne de yer ve­ri­yor.
 

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.