English GİRİŞ YAP

KAM YUVARLAK MASA TOPLANTILARI

Batı Şeria’daki Yahudi Yerleşimleri ve Barış Süreci

Emre Yüksek

23 Ekim 2010 Cumartesi 17:00 Salon: ŞAKİR KOCABAŞ SALONU

İşgal altındaki topraklarda kurulan ve sürekli genişleyen Yahudi yerleşimleri Filistin-İsrail barışının önündeki en önemli engellerden biri. Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ün dört bir yanına dağılan 150’yi aşkın yerleşimde ikamet eden 500.000’e yakın yerleşimci, Filistinlilerin günlük hayatlarını doğrudan etkiliyor. KAM Tezat programında TİKA Teknik Yardım Uzmanı Emre Yüksek, ODTÜ Orta Doğu Araştırmaları’nda tamamladığı yüksek lisans tezi çerçevesinde, İsrail’in Batı Şeria’ya yönelik yerleşim politikalarının tarihî gelişimini, bu politikaların Barış Süreci öncesi ve sonrasındaki süreklilik ve değişimlerini değerlendirecek.

 

Emre Yüksek, 2005 yılında Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun oldu. 2006 yılından bu yana Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA)’nda Teknik Yardım Uzmanı olarak görev yapıyor. ODTÜ Orta Doğu Araştırmaları’nda “Barış Süreci Öncesi ve Sonrasında Batı Şeria Bölgesi’nde Yahudi Yerleşimleri” konulu yüksek lisans tezi ve TİKA bünyesindeki Eğitim Kültür Dairesi’nde “Filistin Ulus-Devlet Süreci’nde Kalkınma Yardımlarının Rolü” konulu teknik yardım uzmanlık tezini tamamladı. 2006 Eylül-2007 Temmuz döneminde TİKA görevlisi olarak Filistin’de bulunan Yüksek, Suriye, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Mısır, Yemen, Lübnan ve İran’da gözlem amaçlı bulundu.

 

 

***

Emre Yüksek: ''Yurt edinme idealiyle başlayan yerleşimler, dini bir karakter kazanarak İsrail için vazgeçilmez oldu''


 

Değerlendirme:Veysel Kurt

TİKA Teknik Yardım Uzmanı Emre Yüksek, ODTÜ’de tamamladığ­ı “The Israeli Settlements in the West Bank Territory Before and After the Peace Process” başlıklı yüksek lisans tezi bağ­lamında gerçekleştirdiğ­i sunumunda İsrail yerleşimlerini üç dö-
nem altında değ­erlendi: İsrail’in kurulduğ­u 1948’e kadarki dönem, 1948-1967 dönemi ve 1967-2005 dönemi. Yüksek’e göre, kendi kendine yeten bir yerleşim yeri kurma ve yurt edinme ideali ile başlayan yerleşimler, 1967 sonrasında güvenlik ve askerî nedenlere dayandırılırken, daha sonra dinî bir karakter kazanarak İsrail’in varlığ­ı için vazgeçilmez bir unsura dönüştü ve barış sürecini engelleyen en temel faktörlerden biri oldu. Yüksek’in sunumdan hareketle yerleşimlerin tarihî gelişimini şu şekilde özetleyebiliriz:

İlk dönemde Rusya’dan göç eden ve sosyalist düşünceyi hayata geçirme idealinde iki farklı Yahudi yerleşim grubu bulunmaktaydı: Kibbutz ve Moşav. Kibbutzlar, kendi kendine yeten çiftlikler olarak kurgulanırken; aile üzerine bina edilen Moşav formundaki yerleşimlerde ise ailedeki herkes farklı bir görev ve sorumlulukla çalışmaktaydı. Bu yerleşimlerin üç önemli destekçisi vardı: Dünya Siyonist Örgütü, İşçi Hareketi ve esas gayesi toprak sağ­lamak olan Yahudi Ulusal Fonu. İlk aşamanın dönüm noktası ise göç ve yerleşimi iyice hızlandıran Balfour Deklarasyonu (1917) oldu.
Aynı dönemde Yahudiler arasındaki nüansa dayalı görüş ayrılığ­ının bir tezahürü olan iki önemli akım bulunmaktaydı. Batı’ya dayanan ve Araplarla uzlaşmayı savunan Klasik Siyonizm, belirli bir güç elde ettikten sonra İsrail’in kurulabileceğ­i görüşündeydi. Revizyonistler ise uzlaşmaya gerek duymadan “Büyük İsrail”i kurmak için gerekli her türlü yöntem ve politikanın uygulanmasını savunmaktaydı. Sonradan ortaya çıkan “İnananlar Topluluğu/Gush Emunim” ise bugünkü Siyonizm hareketinin karakterini oluşturan ve bu iki görüşü mezceden bir akımdı. İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminde Klasik Siyonizm’in savunucuları, Arapların yoğ­un yaşamadığ­ı yerlerde Yahudi devletinin kurulması için İngiltere’yi ikna ettiler.
1967 Arap-İsrail Savaşı yeni dönemin habercisi oldu. Bir yandan Arap toprakları olarak kabul edilen yerlerden Filistinliler komşu ülkelere göç etmek zorunda kalırken, diğ­er yandan bu savaş Yahudilerce ilahî bir mesaj olarak algılandığ­ından göç ve yerleşimin önünde herhangi bir engel kalmadı. Yeni yerleşim planının çizilmesini güvenliğ­e ve askerî nedenlere dayandıran İsrail, Arapların yoğ­un olmadığ­ı yerlerde yerleşim bölgesi kuracağ­ını ilan etti. Ancak 1973 Arap-İsrail Savaşı ve Tel-Aviv’in bombalanmasının ardından, güçlü bir Yahudi devletinin yoğ­un bir yerleşimle olabileceğ­i fikri giderek daha fazla savunulur hale geldi.
1977’de İsrail’deki İşçi Partisi ilk defa iktidarı kaybederek yerini Likud Partisi’ne bıraktı. Likud yönetimine göre Tel-Aviv ve Hayfa’nın yanında İsrail’in yeni yerleşim birimlerine ihtiyacı vardı. Aynı zamanda el-Halil ve Cenin gibi Batı Şeria’daki şehirlerin geri bırakılması gerekiyordu. Bu yeni plan çerçevesinde Arapları çevreleme politikası uygulamaya konarak iki milyon yeni yerleşimci bölgeye yerleştirilecekti.
Bütün bu yerleşim planları, Filistinliler tarafından birinci öncelikli tehdit olarak algılanarak 1987’de İntifada’yı körükledi. İntifada sırasında mevcut yerleşimcilerin yaşadıkları bölgeleri terk etmesi, daha önce güvenliğ­e ve askerî nedenlere dayandırılan yerleşim politikasının radikalleşerek dinî bir misyon kazanmasına ve Yahudi radikallerin eline geçmesine neden oldu. 1993’e gelindiğ­inde Oslo Anlaşması ile ivme kazanan barış sürecini yönlendiren iki önemli kavram, “yapıcı belirsizlik” ve “ucu açık aşamalı olarak ilerleyen süreç” idi. Bu çerçevede temel anlaşmazlık noktalarından olan yerleşim konusu ertelendi. 1996’da Netanyahu’nun Büyük Kudüs planını hayata geçirmesiyle barış görüşmeleri kesildi. 1999’a gelindiğ­inde yerleşim yeri sayısı 170’e ulaştı. Temmuz 2000’de gerçekleşen Camp David görüşmelerinde Kudüs nedeniyle uzlaşma sağ­lanamazken, Eylül sonunda Şaron’un Harem-i Şerif’e provokatif ziyareti ile Aksa İntifadası patlak verdi ve barış süreci rafa kaldırıldı. Bugün hâlâ barış görüşmelerinin önemli bir maddesi olan Yahudi yerleşimleri, aynı zamanda süreci tıkayan unsurların en başında geliyor.
Gazze’deki yerleşimcilerin 2005’te bölgeden tahliye edilmesi süreciyle tezini bitiren Emre Yüksek, bunun İsrail siyasetine etkilerini de anlattı. Buna göre, tahliyenin büyük bir dirençle karşılaşmamasında her yerleşimciye 330.000 dolar dağ­ıtılmasının etkisi oldu. Para ile ikna etme metodu başarılı olmasına rağ­men Ariel Şaron, liderliğ­ini yürüttüğ­ü Likud’a bu planı kabul ettiremedi ve istifa ederek Kadima adıyla yeni bir parti kurdu.
Sonuç olarak bugün yerleşimci hareketin en büyük etkisi İsrail merkez sağ­ını ikiye bölmesi oldu. “Büyük İsrail” ideali çerçevesinde devletin Yahudi niteliğ­ini korumaktan asla vazgeçmeyen bir yerleşimci lobisi bulunuyor. Oslo Anlaşması’na imza koyan Başbakan İzak Rabin’in öldürülmesi (1995), bir yerleşimcinin elli Filistinliyi öldürdüğ­ü el-Halil katliamı (1994) ve Gazze yerleşimcilerinin tahliye edilmesinden sonra merkez sağ­ın bölünmesi örneklerinde de görüldüğ­ü gibi bu lobi, güçlü bir siyasî yapı niteliğ­inde ve gücünü korudukça da barışın önünü tıkayan yerleşim meselesinin halledilmesi mümkün değ­il.
Yüksek, tez sunumunun ardından konuya ilişkin kaynakları tanıttı ve BM’nin Haziran 2010 tarihli “Batı Şeria ve Doğ­u Kudüs İnsani Durum Raporu” çerçevesinde Filistinlilerin bugün yaşamakta olduğ­u insan hakları ihlallerini detaylı haritalar ve çarpıcı fotoğ­raflar eşliğ­inde özetledi. 

 

 

Bilim ve Sanat Vakfı (Foundation for Sciences and Arts)

Küresel Araştırmalar Merkezi (Centre for Global Studies)

Adres:Vefa Cad., No: 41, 34134, Vefa/İstanbul
Tel: +90 212 528 22 22 / 801-802
Faks: +90 212 513 32 20
E-Posta: [email protected]

 

 

 

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.