"İslam Felsefesi Konuşmaları" serisinin altıncı oturumunda Cemalettin Ergün ile doktora tezini konuşacağız. Ergün'ün  "Fârâbî'nin Felsefî Diyalektiği" başlıklı tezinin özeti şu şekilde: 

"Aristoteles ve Fârâbî düşüncesinde diyalektik iki özelliğiyle ön plana çıkmaktadır. Birincisi, diyalektik bir diyalogda ( dialegethai ) muhataba üstün gelmenin biçimsel kurallarını veren bir disiplin olmasıdır.  Bu onun oldukça genel bir tabirle, bir tartışma mantığı olması anlamına gelmektedir. İkincisi ise bir varsayımın mümkün bütün durumları üzerine tefekkür ederek nefsin ilk ilkeleri kavrayacak bir bilişsel hale gelmesini temin etmesidir. Diyalektiğe ilişkin bu iki durumu dikkate alarak çalışmamızın odağında şu problem yer almaktadır: Diyalektik, sofistçe bir tutumu andıracak şekilde nasıl hem bir tartışma mantığı hem de felsefi faaliyetin merkezi sorunu olan ilk ilkelere giden bir yola sahip olabilir? Bu çerçevede, bir yandan felsefe ve hakikati elde etmenin kendisi olmaksızın mümkün olmadığı, hakikat araştırması açısından zorunluluk ima eden yapısı, diğer yandan çelişkilere ve karşıtlara odaklanmış ve görece bir düşünce başarısızlığına sahip olan diyalektiğin bu kendine özgü ikiliğini izleyip Aristoteles ve Fârâbî’den hareketle diyalektiğin hakikat araştırmasındaki işlevleri incelenmiştir. 
Aristoteles’in diyalektikle ilgili nihai yargısı, diyalektiğin sadece ona özgü olan tetkik edici yetisi sayesinde bir bilimin kanıtlanamaz ilk ilkelerine giden bir yola sahip olduğudur ( hodos echein arkhai ). Fârâbî düşüncesinde diyalektiğin üç önemli işlevi bulunmaktadır. Birincisi, diyalektik, diyalektik bir eğitimle kazanılan özel bir yeti sayesinde bir insanın görünüşler karşısında kendi felsefi anlayışına ( el-basîra ) nasıl ulaşacağına rehberlik etmektedir. İkincisi, matematik dışındaki kesin bilimlerin çoğunda kendinde şüphe ve tereddüttün bulunmadığı ilk ilkelere diyalektik yöntem uygulanmaksızın ulaşmak mümkün değildir. Bu anlamda diyalektik Fârâbî tarafından kesinliğe giden yolun zorunlu bir uğrağı olarak sunulmaktadır. Diyalektiğin son işlevi ise toplumsal yetkinliğin sağlanabilmesi gayesiyle hakikati elde etme kabiliyeti sınırlı olan zümrelere felsefi hakikatlerin öğretilmesidir. Fârâbî, bu türden bir faaliyeti “popüler felsefe ( zâhirî )” veya başka bir adlandırmayla “din ( el-mille )" olarak adlandırmaktadır."