Türkçe SIGN IN

Türkiye ve İran’ın Irak’a Yönelik Politikalarının Mukayesesi

Murat Yeşiltaş

29 Şubat 2008
De­ğer­len­dir­me: Ali İhsan Kocatüfek
 
Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Te­zat top­lan­tı­la­rı­nın Şu­bat ayın­da­ki ko­nu­ğu Mar­ma­ra Üni­ver­si­te­si Si­ya­set Bi­li­mi ve Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü’nde dok­to­ra ya­pan Mu­rat Ye­şil­taş’tı. Top­lan­tı­da Ye­şil­taş’ın iki kom­şu ül­ke ola­rak Tür­ki­ye ve İran’ın özel­lik­le 11 Ey­lül son­ra­sı, müş­te­rek kom­şu­la­rı Irak’a yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı­nı ele al­dı­ğı ma­ka­le­si üze­rin­den tar­tı­şıl­dı. Ye­şil­taş Tür­ki­ye ve İran’ın Irak’a yö­ne­lik gü­ven­lik ve is­tik­rar po­li­ti­ka­la­rı­nı ilk ola­rak is­tik­rar ve gü­ven­li­ğin kav­ram­sal ola­rak ne ifa­de et­ti­ği, son­ra 11 Ey­lül son­ra­sı ulus­la­ra­ra­sı ya­pı ile iki ül­ke­nin sü­re­ce na­sıl ce­vap ver­di­ği ve son ola­rak Tür­ki­ye ve İran’ın Irak’a yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı ol­mak üze­re üç bö­lüm­de ele al­dı.
Ye­şil­taş söz ko­nu­su po­li­ti­ka­la­rın an­la­şıl­ma­sı için hem 11 Ey­lül son­ra­sı ge­nel dün­ya si­ya­se­ti­ni hem de ge­nel ola­rak Or­ta­do­ğu si­ya­se­ti­ni dört kav­ram­sal düz­lem­de ele al­mak ge­rek­ti­ği­ni ifa­de et­ti. Bu­na gö­re tüm bu sü­reç­le­ri et­ki­le­yen te­mel un­sur­lar: Ulus­la­ra­ra­sı sis­te­mik dö­nü­şüm, kriz, ta­rih­sel sü­rek­li­lik ve iç si­ya­sal me­ka­niz­ma­dır. Ye­şil­taş ay­rı­ca ar­gü­ma­nın­da dü­zen, gü­ven­lik ve is­tik­rar ol­mak üze­re üç düz­lem ön­gö­rü­yor. Ye­şil­taş, Dü­ze­ni bü­yük güç­le­rin böl­ge­ye yö­ne­lik uyu­mu ola­rak açık­lar­ken, dü­ze­nin zıd­dı­nın dü­zen­siz­lik ol­ma­dı­ğı­nı be­lirt­ti. 11 Ey­lül’ün sis­tem­de bir kı­rıl­ma ol­du­ğu­nu an­cak dü­zen ge­tir­me­di­ği­ni ifa­de eden Ye­şil­taş dü­ze­nin bü­yük sa­vaş­lar­dan son­ra gel­di­ği­ni; Na­pol­yon, I. ve II. Dün­ya Sa­vaş­la­rı son­ra­sın­da dev­let­ler ara­sın­da iliş­ki­le­ri dü­zen­le­yen ku­rum­sal bir ya­pı oluş­tu­rul­du­ğu­nu, an­cak 11 Ey­lül son­ra­sı böy­le bir ya­pı­nın ku­ru­la­ma­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Ye­şil­taş gü­ven­lik kav­ra­mı­nın ar­tık tü­ke­ti­len ve du­ru­ma gö­re de­ği­şen bir kav­ram ol­du­ğu­nu, özel­lik­le 11 Ey­lül son­ra­sı dev­let­le­rin gü­ven­lik alıp sat­ma­ya baş­la­dı­ğı­nı ifa­de et­ti.
Ye­şil­taş dü­zen ve gü­ven­lik kav­ram­la­rın­dan son­ra son ola­rak is­tik­rar kav­ra­mı üze­rin­de dur­du. Gü­ven­li­ği böl­ge­sel ça­tış­ma­la­rın en aza in­di­ril­me­si ve ak­tör­ler ara­sın­da­ki si­ya­sal iliş­ki­le­rin nor­mal bir se­yir­de de­vam et­me­si ola­rak açık­la­yan ko­nuş­ma­cı, olay­la­rın fark­lı grup­lar ta­ra­fın­dan fark­lı yo­rum­lan­dı­ğı­nı ve 11 Ey­lül son­ra­sı İran ve Tür­ki­ye’nin fark­lı dış po­li­ti­ka gün­de­mleri­ne sa­hip ol­duk­la­rı­nı ifa­de et­ti.
Bu­na gö­re, bir kı­rıl­ma ola­rak al­gı­la­nan 11 Ey­lül, Tür­ki­ye ve İran’ın dış po­li­ti­ka­la­rı­nı doğ­ru­dan et­ki­le­di. ABD’nin Tür­ki­ye’ye doğ­ru­dan, İran’a ise ters­ten bas­kı uy­gu­la­ma­sı so­nu­cu, iki ül­ke de bas­kı­yı den­ge­le­mek zo­run­da kal­dı.
Ko­nuş­ma­nın son bö­lü­mün­de Ye­şil­taş Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler top­lan­tı­la­rı üze­rin­den iki ül­ke­nin ABD’nin Irak iş­ga­li­ne ba­kış­la­rı­nı ve po­li­ti­ka­la­rı­nı de­ğer­len­dir­di. 23 Ocak’ta sa­vaş baş­la­ma­dan ön­ce ya­pı­lan Bi­rin­ci Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler Top­lan­tı­sı’nda ön­ce­lik­le sa­va­şın çık­ma­sı­nın en­gel­len­me­si ve özel­lik­le ulus­la­ra­ra­sı meş­rui­yet sağ­lan­ma­dan Irak’a yö­ne­lik bir ha­re­kâ­tın ger­çek­leş­ti­ril­me­me­si ge­rek­ti­ği üze­rin­de du­rul­du. Sa­va­şın baş­la­ma­sı­nın ar­dın­dan ya­pı­lan İkin­ci Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler Top­lan­tı­sı’nda ise, Irak’ın top­rak bü­tün­lü­ğü­nün ko­run­ma­sı, tüm ulus­la­ra­ra­sı ak­tör­le­rin sü­re­ce da­hil edil­me­si ve Irak’ta is­tik­ra­rın sağ­lan­ma­sı ko­nu­la­rı öne çı­kar­ken, İran ve Tür­ki­ye ara­sın­da Ame­ri­ka’nın çe­kil­me­si hu­su­sun­da fi­kir ay­rı­lık­la­rı ya­şan­dı. Be­şin­ci top­lan­tı­dan iti­ba­ren Irak’ın da ka­tı­lı­mıy­la top­lan­tı­lar da­ha et­kin ha­le gel­me­ye baş­la­dı. 4 Ma­yıs 2007’de ya­pı­lan top­lan­tı­da Bir­leş­miş Mil­let­ler de sü­re­ce da­hil edil­di. Bu top­lan­tı­lar ne­ti­ce­sin­de Irak’ta ola­sı bir mez­hep ça­tış­ma­sı­nın önü­ne ge­çil­me­ye ça­lı­şıl­dı, an­cak bu amaç ni­hai ola­rak ger­çek­leş­ti­ri­le­me­di ve top­lan­tı­lar­da alı­nan ka­rar­lar­la Irak’ın iç iş­le­ri­ne mü­da­hil olun­ma­sı en­gel­len­me­ye ça­lı­şıl­dı.
Top­lan­tı­nın son bö­lü­mü din­le­yi­ci­ler ta­ra­fın­dan so­ru­lan so­ru­lar ve yo­rum­lar­la ni­ha­ye­te er­di.

NEWS

ALL NEWS

EDITOR'S CHOICE

SEMINARS

As the most traditonal activity of BISAV, the courses take place in every fall and spring of a year.

MORE INFO


FOLLOW US

Add your e-mail address here to be informed about our programs (seminars, symposiums, panels, etc.).