Türkçe SIGN IN

Arnavutluk Örneğinde Modern Osmanlı Tarihyazımı

Bülent Bilmez

18 Ocak 2010
De­ğer­len­dir­me: Abdülkerim Asılsoy
 
19. yüz­yıl­da Av­ru­pa’da baş­la­yan 20. yüz­yıl­da ise tüm dün­ya­yı sa­ran mil­li­yet­çi­lik ce­re­ya­nı ile bü­yük im­pa­ra­tor­luk ya­pı­la­rı­nın par­ça­lan­dı­ğı ulus-dev­let­leş­me sü­re­ci; ye­rel kim­lik, kül­tür ve ta­rih in­şa­la­rı­nı da be­ra­be­rin­de ge­tir­miş­tir. Ulus-dev­let ol­ma yo­lun­da­ki her mil­le­tin ken­di ta­rih­le­ri ve kim­lik­le­ri­ni in­şa et­me yo­lun­da­ki gay­ret­le­ri­nin ürü­nü olan ta­rih araş­tır­ma­la­rı ve ta­rih­ya­zım­la­rın­da bu ça­ba­nın te­za­hür­le­ri­ni gö­rü­yo­ruz. Bir mil­le­tin ken­di­ni in­şa et­me sü­re­ci ola­rak da de­ğer­len­di­ri­le­bi­le­cek bu sü­reç­te or­ta­ya koy­du­ğu ta­rih­ya­zı­cı­lı­ğı ge­le­ne­ği­ni an­la­mak ve yo­rum­la­mak, o mil­le­tin ta­rih­te ken­di­ni ne­re­de ve na­sıl ko­num­lan­dır­dı­ğı­nı da yan­sı­tır. Son yıl­lar­da bu çer­çe­ve­de ya­pı­lan ça­lış­ma­la­rın sa­yı­sı git­tik­çe art­mak­ta­dır. Bil­gi Üni­ver­si­te­si Ta­rih Bö­lü­mü öğ­re­tim üye­le­rin­den Bü­lent Bil­mez’in “Ar­na­vut­luk’ta Os­man­lı Ta­ri­hi Araş­tır­ma­la­rı ve Ta­rih­ya­zı­mın­da Mo­dern Os­man­lı” (Ta­rih ve Top­lum, sy. 9 (Güz 2009), s. 157-213) isim­li ma­ka­le­si bağ­la­mın­da Os­man­lı’nın hâ­ki­mi­yet ala­nı için­de ye­ra­lan Bal­kan ulus-dev­let­le­rin­den Ar­na­vut­luk öze­lin­de bu ko­nu­yu mer­cek al­tı­na al­dık.
Ma­ka­le­sin­de Os­man­lı Dev­le­ti’nin hâ­ki­mi­ye­ti al­tın­da bu­lu­nan böl­ge­ler­de ku­ru­lan dev­let­le­rin ilim çev­re­le­rin­de or­ta­ya çı­kan Os­man­lı ta­ri­hi ça­lış­ma­la­rı­nın ve ta­rih­ya­zım­la­rın­da ser­gi­le­dik­le­ri Os­man­lı ima­jı­nın, bu ulus­la­rın ken­di ta­rih­le­ri­ni ye­ni­den in­şa et­me hu­su­sun­da na­sıl bir ta­vır ser­gi­le­dik­le­ri­ni an­la­mak ba­kı­mın­dan ne ka­dar önem­li ol­duğunu vur­gu­la­yan Bil­mez, bu sa­ha­da ya­pı­lan ça­lış­ma­la­rın ek­sik­li­ği­ne de dik­kat çe­ki­yor: “Bah­si ge­çen eser­le­rin ak­tar­dı­ğı bil­gi­ler ka­dar bun­la­rın vü­cut bul­du­ğu, ya­yıl­dı­ğı ve tü­ke­til­di­ği sü­reç ve or­ta­m (ku­rum­sal, si­ya­sî, kül­tü­rel ve ik­ti­sa­dî ko­şul­la­r) da ol­du­ğu gi­bi ser­gi­len­me­li­dir.”
Ma­ka­le, Ar­na­vut­luk öze­lin­de, bil­has­sa mo­dern Os­man­lı dö­ne­miy­le il­gi­li ça­lış­ma­la­rın ne­ler­den iba­ret ol­du­ğu ve bu eser­le­rin mo­dern Os­man­lı’yı na­sıl ele al­dı­ğı­nı or­ta­ya çı­ka­ra­cak ge­nel göz­lem ve de­ğer­len­dir­me­le­ri içer­mek­te­dir. Ça­lış­ma­sı­nın Ar­na­vut ta­rih­ya­zı­mı­nı (ya­ni Ko­so­va, Ma­ke­don­ya, Ka­ra­dağ ve Ar­na­vut di­as­po­ra­sın­da­ki Os­man­lı ça­lış­ma­la­rı­nı) kap­sa­ma­dı­ğı­nın al­tı­nı çi­zen Bil­mez, Ar­na­vut­luk’ta­ki Os­man­lı ta­rih araş­tır­ma­la­rı­nı ön­ce­lik­le ta­rih bil­gi­si­nin üre­tim ve ak­ta­rım sü­re­cin­de­ki ak­tör­ler, ku­rum­lar ve kay­nak­lar bağ­la­mın­da in­ce­le­mek­te­dir. Ta­rih­ya­zı­mın­da­ki mo­dern Os­man­lı’yı ise me­tin­ler, ko­nu­lar, söy­lem­ler ve ter­cih­ler kon­teks­tin­de de­ğer­len­dir­mek­te­dir.
Son ola­rak şu­nu da ifa­de ede­lim ki, ya­zar “mo­dern Os­man­lı ta­ri­hi” ola­rak 1839-1912 yıl­la­rı ara­sı­nı kas­tet­mek­te­dir. Söz­ko­nu­su dö­nem için­de üre­ti­len li­te­ra­tü­rün han­gi eği­tim mü­es­se­se­le­rin­de, han­gi sü­reç­ler­den ge­çe­rek vü­cut bul­du­ğu me­se­le­si­ni bü­tün de­tay­la­rı ile araş­tır­ma­sı­na ko­nu edin­miş­tir. Ta­rih­ya­zı­mı­na iliş­kin ku­rum­sal­laş­ma­nın ve aka­de­mik üre­ti­min sos­ya­list dö­nem (1945-1991) ile bir­lik­te baş­la­dı­ğı­na işa­ret eden Bil­mez, Ta­rih Ku­ru­mu, Pe­da­go­jik İn­ce­le­me­ler Ens­ti­tü­sü, Ta­rih Ens­ti­tü­sü, Dil ve Ede­bi­yat Ens­ti­tü­sü, üni­ver­si­te­ler, ar­şiv, mil­li kü­tüp­ha­ne ve mü­ze gi­bi ku­rum­la­rın ça­lış­ma­la­rı­nın ya­nı­sı­ra ta­rih ki­tap­la­rı, an­sik­lo­pe­di­ler, söz­lük­ler, mo­nog­ra­fik ça­lış­ma­lar ve sü­re­li ya­yın­la­ra da yer ve­ri­yor.

NEWS

ALL NEWS

EDITOR'S CHOICE

SEMINARS

As the most traditonal activity of BISAV, the courses take place in every fall and spring of a year.

MORE INFO


FOLLOW US

Add your e-mail address here to be informed about our programs (seminars, symposiums, panels, etc.).