Türkiye Araştırmaları Merkezi'ne Dair

Türkiye yirminci yüzyılın başında Avrasya üzerinde egemen olan ve birçok jeo-politik, jeo-ekonomik ve jeo-kültürel unsuru bir bütün halinde bünyesinde barındıran sekiz çok-uluslu imparatorluktan birini oluşturan Osmanlı Devleti’nin mirası üzerinde ve onun merkez coğrafyasında kurulmuştur. Türkiye, coğrafi olarak dünya ana kıtasının merkezini oluşturan, tarihi olarak da insanlık tarihinin ana damarına şekil veren üç önemli havza tarafından çevrelenmiştir. Bunlar Balkanlar-Kafkaslar-Ortadoğu yakın kara havzası, Karadeniz-Boğazlar-Marmara-Ege-Doğu Akdeniz-Kızıldeniz-Basra-Hazar iç denizleri ve su geçiş yollarından oluşan yakın deniz havzası ve nihayet Avrupa-Kuzey Afrika-Batı ve Orta Asya’dan oluşan yakın kıta havzasıdır. Etkilediği ve etkilendiği alan itibariyle, Türkiye ile ilgili yapılacak araştırmalar tek yönlü ve tek eksenli bir nitelik taşıyamaz. Türkiye’nin kendi bünyesinde barındırdığı -gerek kadim kültürlerin tecrübe birikimi, gerekse modernleşme sürecinin en temel ve karmaşık unsurlarını barındıran çok yönlü tarihi mirası gibi- farklı tarihi tecrübeler; yeni sentezlerle ufuklar açabilecek, Türkiye’yi yerel sorunların aşılmasında ve evrensel bunalım alanlarında etkin kılabilecek büyük bir imkândır. Türkiye’nin tarih ve coğrafyayı etkin bir şekilde kullanabilecek, kültür unsurunun kuşatıcı niteliğini öne çıkarabilecek, dinamik nüfusunu harekete geçirebilecek ve bu sabit verilerden hareketle ekonomik, askeri ve teknolojik kapasitesini en üst seviyeye getirecek politikalara ihtiyacı vardır. Türkiye Araştırmaları Merkezi [TAM], bu gaye ile yola çıkmış gönüllü araştırmacılar için bir çalışma zeminidir.

Merkezimizin Amaçları ve Hedefleri

TAM’nin misyonu; üzerinde bulunduğumuz coğrafya ile ilgili olarak geçmişten günümüze miras kalan mevcut birikimi, tutarlı bir perspektif ve metodolojiyle ele alıp değerlendirmek suretiyle hem günümüze ışık tutmak, hem de gelecek kuşaklara aktarmaktır. Öncelikli amacımız ise, en geniş anlamı ile Türkiye üzerine çalışmalar yapmak, yapılan çalışmaları takip etmek ve bunlarla ilgili yayınlar hazırlamaktır. Bu çerçevede imkân nispetinde tarihten sosyolojiye, edebiyattan düşünceye her bir yönüyle Türkiye araştırmaları, merkezimizin ilgi alanına girmektedir. TAM, bu hedefine ulaşmak için usul olarak, birbirini takip eden ve ilmî bir çalışmanın da süreçlerini gösteren bilgi izleme, üretme ve yayınlama olmak üzere üç temel uğraş alanı tanımlamıştır. TAM, aylık olarak düzenlediği tartışmalı ilmî toplantılardan çeşitli seminer-sempozyumlara, atölye çalışmalarına ve okuma gruplarına kadar çok çeşitli yollarla da Türkiye ile ilgili bilgi birikimini artırmaya çalışmaktadır. Bilgi üretimine yönelik bu tür faaliyetlerle birlikte Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi’ni yayınlayarak Türkiye’ye ilişkin şimdiye kadar yapılmış çalışmaların hem bir dökümünü yapmayı, hem de bunların bir değerlendirmesini yaparak yeni yapılacak çalışmalara önerilerde bulunmayı amaçlamıştır. Öte taraftan, Türkiye ile ilgili telif, neşir, derleme ve tercüme türlerinden yayınları planlayan TAM, gelen proje ve teklifleri bu çerçevede değerlendirmektedir. Şimdiye kadar Ahlak-ı Alai, Raşid Tarihi, Osmanlı Fetva Mecmuaları (Feteva-yı Feyziye, Behçetü’l-Feteva, Neticetü’l-Feteva ve Camiü’l-İcareteyn) ve Mevzuatü’l Ulum gibi neşir projelerini gerçekleştiren TAM, Osmanlı Medeniyeti (Klasik Yayınları, 2005), İstanbul: Şehir ve Medeniyet (Klasik Yayınları, 2004), Bir Semte Vefa (Klasik Yayınları, 2009) ve Vefa’nın Cennet Bahçeleri (Kültür A.Ş, 2011) başlıklı yayınlara öncülük etmiştir. Merkez bünyesinde gerçekleştirilen akademik toplantıların, çeşitli toplantı serilerinin özetlerinden oluşan 10’dan fazla BSV Notlar da TAM’ın yayına dönük çalışmaları arasında sayılabilir.   

Faaliyet Tanımları:

Bir Kitap/Bir Yazar

TAM'ın düzenlediği Bir Kitap/Bir Yazar programı ile Türkiye araştırmaları bünyesinde değerlendirilebilecek, içerisinde saha ile ilgili bir iddia barındıran kitapların bizzat yazarları ile beraber tartışılması amaçlanmaktadır. İlki, 27 Şubat 2002‘de gerçekleştirilen ve Aralık 2016 itibari ile 70. oturumunu icra edecek olan Bir Kitap/Bir Yazar programlarının kısa değerlendirme yazılarını BSV Bülten'de bulabilirsiniz.

Tarih Okumaları

Tarih Okumaları programı, seçilmiş birinci el metinler çerçevesinde farklı disiplinlerden gelen katılımcılar arasında bilgi alışverişini sağlamayı amaçlamakta ve yıl boyunca ayda bir defa olarak söz konusu metinlerin tartışılmasından oluşmaktadır. İlk olarak Mart 2002‘de Osmanlı kroniklerinin okunup tartışılması ile başlayan program çerçevesinde şimdiye kadar “Osmanlı Kuruluş Tartışmaları”, “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de İskan Politikaları”, “Osmanlılar Dönemi Bizans Kronikleri”, “Hatıralarla Yakın Tarih”, “Kalpten Kaleme İstanbul Semtleri”, “Anadolu Kronikleri”, “Menakıbnameler”, “Osmanlı Dönemi Risaleleri”, “Gayrimüslim Tebaanın Kaleminden Osmanlı Tarihleri”, “Erken Cumhuriyet Dönemi Şehircilik Tartışmaları” başlıklı toplantı dizileri tertip edilmiştir. Bu toplantı dizileri çerçevesinde yapılan oturumların tamamına dair tanıtım ve değerlendirme metinlerine BSV Bülten’den ulaşılabileceği gibi; bir kısım tartışmaların tam metnine Kendi Metinleriyle Osmanlı Tarihi (2005), Osmanlı Kuruluş Tartışmaları (2005), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de İskan Politikaları (2009), Osmanlılar Dönemi Bizans Kronikleri (2009), Anadolu Kronikleri (2015) başlıklı BSV Notlar vasıtasıyla ulaşılabilir.

Tez/Makale Sunumları

Aylık periyotlarla 2002 Ağustos’undan beri devam eden ve Aralık 2016 itibariyle 172. oturumunu gerçekleştiren Tez/Makale Sunumları gerek tamamlanmış gerekse hazırlanma aşamasında olan Türkiye ile ilgili çalışmaların (tez, makale vs.) sunulup tartışıldığı bir toplantıdır. Genç akademisyenlere yaptıkları araştırmaları tartışma zemini sunan bu programın ilmi çalışma ve eleştirilerin niteliğinin artırılması hususunda önemli bir katkı olacağı düşünülmektedir.

TAM Sohbet

Bu toplantılar, bir yandan ülkemizdeki kütüphaneler, sahaflar gibi ilmi hayatta önemli rolleri olan çeşitli kurumların / geleneklerin mevcut durumlarını ve sorunlarını gün yüzüne çıkarmayı ve diğer yandan çeşitli vesilelerle Türkiye’de bulunan yurt dışındaki akademisyenlerimizin birikimini paylaşmayı amaçlamaktadır. Aralık 2002 tarihi itibariyle başlayan program çerçevesinde sahasının kabul görmüş kişileriyle gerek belirli temalar üzerine gerekse serbest olmak üzere çeşitli söyleşiler de yapılmaktadır. Bu minvalde düzenlenen program serilerinde, kütüphane müdürleri, sahaflar, yayınevi editörleri ile Türkiye’de “Kütüphaneler”, “Sahaflar” ve “Yayınevleri”nin dünü-bugünü ve problemleri üzerine konuşuldu. Bir başka seride, akademiye intisabı bulunmayan yerel tarihçiler / şehir tarihçileri / yerel biyograflar “Yerel Tarihçilerle Buluşuyoruz” başlığı altında yerel tarihçiliğin temel problemlerini, kaynaklarını, akademi ile ilişkilerini ve hayat hikâyelerini aktarıyorlar. “Otobiyografik Bir Anlatı” serisinde ise sosyoloji, antropoloji, iktisat tarihçiliği, tarih gibi disiplinlerin Türkiye hikayeleri bu hikayelerin bizzat kahramanı olan duayen akademisyenlerle konuşuluyor. Yine “Seyr ü Sefer” başlıklı toplantı dizisi, çağdaş Türklerin dünya algısını görmeye yönelik bir seri. Bu seride yurtiçi ve yurtdışında çeşitli yerleri gezip gören kişilerin gezi notları ve izlenimleri paylaşılmaktadır. Keza, bölgenin tarihi, siyasi, sosyal, kültürel meselelerinin yerli ve yabancı konuklarla konuşulduğu “Balkan Tarihi Konuşmaları” ve tarih çalışmalarında kullanım alanı giderek yaygınlaşan buna mukabil gerek barındırdığı imkânlar ve gerekse metodolojik boyutu başta olmak üzere problemleri yeterince tartışılmayan sözlü tarihi bilimsel bir yöntem ve alt disiplin olarak ele almayı amaçladığımız “Sözlü Tarih Konuşmaları” serisi de TAM Sohbet başlıklı toplantılar zincirinin halkalarını teşkil etmektedir.

Bu dizi ve münferid programlardan bazıları; İstanbul Kütüphaneleri Üzerine Söyleşiler (2007) ile Osmanlı Siyaset Geleneği / Avrupa’da Doğu Sorunu (2008) BSV NOTLAR olarak yayınlanmıştır. Söz konusu tüm bu etkinliklerin kısa değerlendirme yazıları ise BSV Bülten’de yer almaktadır.      

Tarih Araştırmalarında Yaklaşım, Yöntem ve Kaynaklar

Genel olarak sosyal ve beşeri bilimlerde ve özelde dünya tarihçiliği ve Osmanlı tarihçiliği içerisinde yeni yorumlar, yeni dönemlendirme ve adlandırmalar, yeni terminolojiler, yeni yöntemler ve hatta yeni kaynak türleri ortaya çıktıkça her hangi bir tarihçinin bunlara bigâne kalması imkânsızdır. O zaman her tarihçinin güncel ve yeni çalışma ve tartışmaları, yeni soru, cevap, yaklaşım, kaynak ve yöntemler çerçevesinde takip etmesi bir zorunluluktur. Bu zorunluluğun farkında olarak ve yine bu amaca matuf olarak düzenlediğimiz “Tarih Araştırmalarında Yaklaşım, Yöntem ve Kaynaklar” seminerleri güncel bilgi, yaklaşım ve yöntemleri belirli konular ve örnekler çerçevesinde tartışmayı hedeflemektedir. Her bir başlık altında dört hafta boyunca devam eden bu toplantılar çerçevesinde; Yunus Uğur ile “Bir Osmanlı Şehrini Çalışmak” (Mart 2016), Zahit Atçıl ile “Osmanlı Diplomasini Çalışmak” (Nisan 2016), Abdurrahman Atçıl ile “Osmanlı Ulemasını Çalışmak” (Mayıs 2016), Betül İpşirli Argıt ile “Osmanlı Kadın Tarihini Çalışmak” (Kasım 2016) ve Kahraman Şakul ile “Osmanlı Askeri Tarihini Çalışmak” (Aralık 2016) seminerleri gerçekleşmiştir.

TAM Panel

Bir veya birkaç oturumluk programlar halinde düzenlenen bu toplantılarda, önemli görülen bazı konuların ve vefat/doğum yıldönümleri dolayısıyla tarihi şahsiyetlerin gündeme getirilerek, konunun uzmanları tarafından tartışılması amaçlanmaktadır. Bugüne dek düzenlediğimiz; “Göğe Bakan Adam: 420. Ölüm Yildönümünde Takiyüddin Rasıd” (Kasım 2005), “Mimar Sinan'ı Yorumlamak” (Mayıs 2006), “Babasının Kızı 70. Ölüm Yıldönümünde Fatma Aliye” (Aralık 2006), “Kurtuluşun İki Yüzü: Hakikat ve Siyaset / 350. Ölüm Yıldönümünde Kâtip Çelebi” (Kasım 2007), “Bilmek İçin Okumak: 50. Ölüm Yıldönümünde İbnülemin Mahmut Kemal İnal” (Aralık 2007), “Görünmeyen Umman: 70. Ölüm Yıldönümünde Ahmet Avni Konuk” (Kasım 2008), “Toplumsal Mekan Etiği ve İstanbul'da Güvenlikli Siteler” (Mayıs 2012), “Nuri Arlasez Anma Programı” (Mayıs 2012), “Şehirötesi Ağlar - 1: Misyonerlik” (Aralık 2012), “Balkan Savaşları ve Türk Kimliği’nin İnşası” (Ocak 2013), “Şehirötesi Ağlar - 2: Osmanlı’da Ticaret -  Kişiler, Kurumlar, İlişkiler -” (Kasım 2013), “İstanbul Süleymaniye’de Göç, Kentsel Yoksulluk ve Enformel Sektör” (Aralık 2013) ve “Modernleşme Dönemi Osmanlısında Ulema Aileleri ve Elitleşme” (Şubat 2014) ve “Halil İnalcık’ı Anma Paneli” (Ekim 2016) başlıklı panellerden Takıyüddin Rasıd (2007), Fatma Aliye (2008) ve Katip Çelebi (2008)  BSV Notlar olarak yayınlanmış, tamamı hakkında BSV Bülten’de değerlendirme yazılarına yer verilmiştir.

Kolokyumlar

Sadece kolokyum konusu ile ilgili davetli akademisyenlerin katıldığı bu atölye programında ele alınan konular; temel yaklaşımlar ve problem alanları çerçevesinde sunumlar ve müzakereler yoluyla tartışılmaktadır. Ayrıca, mevcut çalışmalar da dikkate alınarak kaynak ve yöntem sorunlarının üzerinde durulması amaçlanmaktadır. Genel olarak bir sene öncesinden hazırlıklara başlanmakta, iki tam gün sürmekte ve sunulan tebliğler ve yapılan tartışmalar kitap olarak yayınlanmaktır. Bu amaç ve kriterler çerçevesinde Türkiye Araştırmaları Merkezi tarafından 2008’de “Vefatının 90. Yılında II. Abdülhamid” (Kasım 2008) ve Osmanlı Hukukunda Fetva ve Fetva Mecmuaları” (Kasım 2010) başlıklı kolokyumlar düzenlenmiştir.

Osmanlıca Çalışmaları: Dil ve Kaynaklar

Türkiye Araştırmaları Merkezi bünyesinde 2006’dan beri yer alan Osmanlıca Seminerleri birbirini besleyen iki kolda yürütülmektedir. “Osmanlıca Seminerleri”nde farklı seviyelerde matbu, paleografya metinleri okuma/anlama amaçlı 12 haftalık bir müfredat takip edilmektedir. Her bir başlık altında 4 haftalık oturumlar halinde yapılan “Osmanlıca İhtisas Seminerleri” ise; Yazma Eserler, Numismatik, Tenkitli Metin Neşri, Osmanlı Arşivleri, Diplomatika, Osmanlı Epigrafisi: Kitabeler-Mezar Taşları, Hüsn-i Hat gibi başlıklarla açılan seminerler çerçevesinde katılımcılarına Osmanlı yazısı etrafında teşekkül eden geniş kültür dairesini tanıtmayı ve kuşatmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

Türkiye Araştırmaları Merkezi tarafından düzenlenen tüm programların detaylarına sayfanın sol tarafındaki yer alan menülerden ulaşabilirsiniz.

İletişim: [email protected]