English GİRİŞ YAP

Küreselleşme: Medenileştirici mi? Yıkıcı mı?

Yunus Kaya

5 Ocak 2009
De­ğer­len­dir­me: Nurullah Ardıç

 
Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi’nin 2009 yı­lın­da­ki ilk ko­nu­ğu Ki­tap/Ma­ka­le Su­num­la­rı kap­sa­mın­da Wil­ming­ton North Ca­ro­li­na Üni­ver­si­te­si Sos­yo­lo­ji Bö­lü­mü’nden Yrd. Doç. Dr. Yu­nus Ka­ya idi. Penns­ylva­ni­a Üni­ver­si­te­si Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü’nden Ek­rem Ka­ra­koç’la be­ra­ber yü­rüt­tük­le­ri he­nüz ta­mam­lan­ma­mış araş­tır­ma­la­rı­nın ge­çi­ci so­nuç­la­rı­nı din­le­yi­ci­ler­le pay­la­şan Ka­ya, “Kü­re­sel­leş­me: Me­de­ni­leş­ti­ri­ci mi Yı­kı­cı mı?” baş­lık­lı su­nu­mun­da kü­re­sel­leş­me ol­gu­su­nun çok faz­la tar­tı­şıl­ma­yan bir yö­nü­ne, nü­fus ha­re­ket­le­ri ve fark­lı ül­ke­ler­de­ki ya­ban­cı­la­rın na­sıl al­gı­lan­dı­ğı me­se­le­si üze­ri­ne odak­lan­dı.
“Gü­nü­müz­de dün­ya nü­fu­su­nun %3’ü doğ­du­ğu ül­ke­den fark­lı bir ül­ke­de ya­şa­mak­ta­dır” hük­mün­den ha­re­ket­le ko­nu­nun öne­mi­ne dik­kat çe­ken Ka­ya, kü­re­sel­leş­me li­te­ra­tü­rün­de­ki te­mel yak­la­şım­la­rı özet­le­ye­rek baş­la­dı­ğı ko­nuş­ma­sın­da şu hu­sus­la­rı di­le ge­tir­di:
Kü­re­sel­leş­me­nin ya­ban­cı­la­ra kar­şı gös­te­ri­len tu­tum ile iliş­ki­si ko­nu­sun­da bi­ri iyim­ser, di­ğe­ri kö­tüm­ser ol­mak üze­re iki te­mel yak­la­şım var­dır: Kü­re­sel­leş­me­yi me­de­ni­leş­ti­ri­ci bir fak­tör ola­rak gö­ren -ve BM Kal­kın­ma Prog­ra­mı (UNDP) ve IMF gi­bi ulus­la­ra­ra­sı ku­ru­luş­lar­ca da pay­la­şı­lan- iyim­ser yak­la­şı­ma gö­re, bu sü­reç ik­ti­sa­dî re­fah ve de­mok­ra­tik­leş­me ko­nu­sun­da olum­lu ge­liş­me­le­re se­bep ol­du­ğu gi­bi fark­lı kül­tür­ler­le et­ki­le­şi­mi de ar­tı­ra­cak­tır. Do­la­yı­sıy­la iyim­ser yak­la­şım, kü­re­sel­leş­me­nin ya­ban­cı­la­ra ba­kış ko­nu­sun­da da olum­lu yön­de bir dö­nü­şüm sağ­la­ya­ca­ğı­nı sa­vu­nur. Kö­tüm­ser ba­kış açı­sı ise kü­re­sel­leş­me­yi bu ko­nu­da ‘yı­kı­cı’ bir un­sur ola­rak gö­rür; zi­ra bu sü­reç et­nik mil­li­yet­çi­li­ğin, iş­siz­li­ğin ve ‘ge­liş­mek­te olan’ ül­ke­ler­de­ki eme­ğin sö­mü­rül­me­si ol­gu­su­nun yay­gın­laş­ma­sı­na se­bep olur. Do­la­yı­sıy­la bu gö­rü­şe gö­re kü­re­sel­leş­me ya­ban­cı­la­ra yö­ne­lik men­fi bir tu­tu­mu bes­ler.
Ka­ya, bu hi­po­tez­le­ri test et­mek için ger­çek­leş­tir­dik­le­ri araş­tır­ma­da is­ta­tis­tik­sel ana­liz te­me­lin­de BM ta­ra­fın­dan “Dün­ya De­ğer­ler Araş­tır­ma­sı” is­miy­le her yıl 67 ül­ke­de 156.000’den faz­la ki­şi ile ya­pı­lan an­ket­ler­den el­de edi­len ve­ri­le­ri kul­la­na­rak, çok-kat­man­lı lo­ga­rit­mik mo­de­le da­ya­lı -HLM prog­ra­mı va­sı­ta­sıy­la yap­tık­la­rı- in­ce­le­me ne­ti­ce­sin­de ulaş­tık­la­rı te­mel bul­gu­la­rı şu şe­kil­de sı­ra­la­dı:
1. 2000’li yıl­lar­da dün­ya ge­ne­lin­de -“ya­ban­cı­la­rı kom­şu ola­rak ka­bul et­me­me” gös­te­re­ni ile öl­çü­len- ya­ban­cı düş­man­lı­ğı ar­tış gös­ter­mek­te­dir.
2. Ya­ban­cı düş­man­lı­ğı da­ha zi­ya­de er­kek­ler, yaş­lı­lar ve eği­tim se­vi­ye­si dü­şük olan­lar ara­sın­da yük­sek çık­ma eği­li­min­de­dir.
3. De­mok­ra­si ve gay­ri­sa­fi mil­li ha­sı­la art­tık­ça ya­ban­cı düş­man­lı­ğı eği­li­mi azal­mak­ta­dır.
4. Dış ti­ca­ret açı­ğı faz­la olan ül­ke­ler­de ya­ban­cı düş­man­lı­ğı eği­li­mi­nin art­tı­ğı göz­len­mek­te­dir.
5. Ya­ban­cı­la­rın ge­nel nü­fu­sa ora­nı ise her­han­gi bir et­ki­de bu­lun­ma­mak­ta­dır.
6. Bir ül­ke­de­ki iş­siz­lik ora­nı­nın yal­nız ba­şı­na bel­li bir et­ki­si ol­ma­mak­la be­ra­ber, ya­ban­cı ora­nı­nın faz­la­lı­ğı fak­tö­rüy­le bir ara­ya gel­di­ğin­de bu fak­tö­rün de ya­ban­cı düş­man­lı­ğı eği­li­min­de­ki ar­tış­la doğ­ru oran­tı­lı ol­du­ğu gö­rül­mek­te­dir.
Ka­ya, Ek­rem Ka­ra­koç’la be­ra­ber yü­rüt­tük­le­ri araş­tır­ma­lar ne­ti­ce­sin­de ulaş­tık­la­rı so­nuç­la­rı ise şöy­le an­lat­tı:
Araş­tır­ma, bi­rey­sel dü­zey­de­ki fak­tör­ler (yaş, cin­si­yet, eği­tim gi­bi) ile ya­ban­cı düş­man­lı­ğı ara­sın­da­ki iliş­ki­ye da­ir mev­cut bil­gi­le­ri doğ­ru­la­mak­ta­dır. Ay­rı­ca, kü­re­sel­leş­me­nin ni­te­li­ği ko­nu­sun­da yu­ka­rı­da sö­zü­nü et­ti­ği­miz iki te­mel hi­po­tez­den “yı­kı­cı kü­re­sel­leş­me” ar­gü­ma­nı­nı des­tek­le­mek­te­dir; zi­ra kü­re­sel­leş­me­nin et­ki­si­ni ar­tır­dı­ğı dö­nem­ler­de ya­ban­cı düş­man­lı­ğı eği­li­mi de ge­nel­de ar­tış gös­ter­miş­tir. An­cak ko­nuş­ma­cı, kü­re­sel­leş­me­nin ya­ban­cı düş­man­lı­ğı eği­li­mi üze­rin­de­ki et­ki­si ko­nu­sun­da ge­nel­le­me­le­re git­me­nin de doğ­ru ol­ma­ya­ca­ğı­nı; zi­ra bu sü­re­cin fark­lı bo­yut­la­rı­nın de­ği­şik coğ­raf­ya­lar­da fark­lı et­ki­le­ri ola­bi­le­ce­ği­ni be­lirt­ti.
Ka­ya’nın su­nu­mun­dan son­ra araş­tır­ma­da­ki ba­ğım­sız de­ğiş­ken­le­rin gö­re­li ağır­lı­ğı, ana­liz­de yer ve­ril­me­yen bir­ta­kım ba­ğım­sız de­ğiş­ken­le­rin -me­se­la dev­le­tin- muh­te­mel et­ki­le­ri ve mev­cut ba­ğım­sız de­ğiş­ken­le­rin al­ter­na­tif bi­çim­ler­de grup­lan­dı­rıl­ma­sı­nın (ör­ne­ğin göç alan-göç ve­ren ül­ke­ler şek­lin­de bir tas­nif ile araş­tır­ma­da­ki OECD-ge­liş­mek­te olan ül­ke­ler ay­rı­mı ye­ri­ne 5-6 ka­te­go­ri­den olu­şan bir grup­la­ma) müm­kün olup ola­ma­ya­ca­ğı ko­nu­la­rı üze­rin­de du­rul­du. Ay­rı­ca sos­yal bi­lim­ler­de­ki ni­ce­lik­sel yön­te­min sı­nır­lı­lı­ğı hak­kın­da da çe­şit­li yo­rum­lar ya­pıl­dı.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.