English GİRİŞ YAP

Ortadoğu’nun Kadim Halkı Süryaniler

Mutay Öztemiz

18 Şubat 2010
De­ğer­len­dir­me: Volkan Yahşi
 
Mar­ma­ra Üni­ver­si­te­si Si­ya­set Bi­li­mi ve Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü’nde Or­ta­do­ğu Kent Sos­yo­lo­ji­si ders­le­ri ve­ren Mu­tay Öz­te­miz’le Mi­mar Si­nan Üni­ver­si­te­si’nde ta­mam­la­dı­ğı ‘‘II.Ab­dül­ha­mit’ten Gü­nü­mü­ze Sosyolojik, Siyasal ve Hukuki Açı­dan Sür­ya­ni­ler’’ baş­lık­lı dok­to­ra te­zi bağ­la­mın­da Or­ta­do­ğu’nun ka­dim hal­kı Sür­ya­ni­ler üze­ri­ne ko­nuş­tuk.
Ön­ce­lik­le, Sür­ya­ni­ler hak­kın­da­ki bil­gi ye­ter­siz­li­ğin­den, aka­de­mik ça­lış­ma ek­sik­li­ğin­den, bu olum­suz­luk­la­rın tez ça­lış­ma­sın­da ya­rat­tı­ğı sı­kın­tı­lar­dan bah­se­den Öz­te­miz, tez ça­lış­ma­sın­da, gü­nü­müz si­ya­set sos­yo­lo­ji­si­nin önem­li bir me­to­du ha­li­ne ge­len sa­ha ça­lış­ma­sı ve söz­lü ta­rih yön­tem­le­rin­den fay­da­lan­mış. Ala­na git­me­den ön­ce, Sür­ya­ni bay­ram­la­rı­na ve ce­na­ze­le­ri­ne ka­tı­lan, ka­pa­lı grup psi­ko­lo­ji­si eği­ti­mi alan ve İs­tan­bul Sür­ya­ni­le­riy­le ta­nış­ma şan­sı el­de eden Öz­te­miz, İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü öğ­re­tim üye­si Bir­sen Örs’ten de yar­dım al­mış.
II. Ab­dül­ha­mid dö­ne­mi­ni, si­ya­sî ta­rih­te çok faz­la an­la­tıl­ma­yan Ha­mi­di­ye Alay­la­rı­nın ku­rul­ma­sı se­be­biy­le ter­cih eden Öz­te­miz, söz ko­nu­su alay­la­ra da­ir şun­la­rı söy­le­di:
“Ha­mi­di­ye Alay­la­rı, dü­zen­li or­du­nun ver­di­ği mad­dî sı­kın­tı­lar­dan do­la­yı Rus­ya’da­ki Ka­zak alay­la­rı ör­nek alı­na­rak öne­ril­miş­tir. Sa­de­ce Şa­fii Kürt­ler­den te­şek­kül et­me­si­nin de iki se­be­bi var­dır: Aşi­ret sis­te­mi­nin ka­tı bağ­la­rı ve 18. yüz­yıl­da baş gös­te­ren kıt­lık se­be­biy­le gö­çe­be Kürt­le­rin, yer­le­şik Er­me­ni­le­re ve Sür­ya­ni­le­re yö­ne­lik sal­dı­rı­la­rı.”
Öz­te­miz’in ko­ru­cu­luk sis­te­mi ve Hiz­bul­lah ör­gü­tüy­le ara­sın­da pa­ra­lel­lik­ler kur­du­ğu Ha­mi­di­ye Alay­la­rı­nın en bü­yük et­ki­si ise, sta­tü­le­ri­ni su­iis­ti­mal et­me­le­ri­dir. Te­zi­ni oluş­tu­rur­ken yap­tı­ğı an­ket ve rö­por­taj­lar­da­ki oyun­lar, ye­mek kül­tü­rü, dil ve re­to­rik, anah­tar ke­li­me­ler ve çe­şit­li et­nog­ra­fik im­ler de bu bul­gu­la­rı­nı des­tek­le­mek­te­dir. Öz­te­miz Sür­ya­ni­ler ko­nu­sun­da da şun­la­rı söy­le­di:
“Sür­ya­ni­ler; Kel­da­ni­ler ve Nas­tu­ri­ler’den olu­şan ve ge­nel­lik­le Kars ve Hak­ka­ri’da ya­şa­yan Ka­to­lik Do­ğu Sür­ya­ni­le­ri ile ken­di­le­ri­ni ‘Or­ta­do­ğu ka­dim Sür­ya­ni­le­ri’ ola­rak isim­len­di­ri­len ve Ur­fa, Di­yar­ba­kır, Ha­tay, Mar­din, An­tak­ya, Ela­zığ gi­bi il­ler­de ya­şa­yan Or­to­doks Ba­tı Sür­ya­ni­le­ri ol­mak üze­re iki gru­ba ay­rı­lır. 1915 olay­la­rın­da is­ya­na ka­rı­şan Do­ğu Sür­ya­ni­le­ri (Nas­tu­ri­ler) ol­du­ğu hâl­de, Mar­din, Ur­fa, Di­yar­ba­kır ci­va­rın­da ya­şa­yan Ba­tı Sür­ya­ni­le­ri de en az Do­ğu Sür­ya­ni­le­ri ka­dar olay­lar­dan et­ki­len­miş; zo­run­lu göç­le ve ölüm­le so­nuç­la­nan olay­lar­la kar­şı­laş­mış­lar­dır. Ay­rı­ca, Lo­zan gö­rüş­me­le­ri­nin en azın­dan alt ko­mis­yon­lar­ında Kel­da­ni, Nas­tu­ri halk­la­rı­nın (Do­ğu Sür­ya­ni­le­ri) hak­la­rın­dan bah­se­dil­di­ği hal­de, is­ya­na ve sa­va­şa ka­tıl­ma­dık­la­rı için Or­to­doks Ba­tı Sür­ya­ni­le­rin­den söz edil­me­miş­tir. Bu­nun ne­ti­ce­sin­de, Sür­ya­ni­ler, Lo­zan’da azın­lık­lar­la il­gi­li mad­de­ler­de -Ya­hu­di­ler, Er­me­ni­ler, Rum­lar gi­bi di­ğer azın­lık­la­rın ak­si­ne- yer al­ma­mış; em­per­ya­list dev­let­ler bu grup­lar için her­han­gi bir hak ta­le­bin­de bu­lun­ma­mış­tır.”
Mu­tay Öz­te­miz’in söz­lü ta­rih ça­lış­ma­la­rın­da dik­ka­ti­ni çe­ken di­ğer bir hu­sus da, Ya­hu­di­ler ile Sür­ya­ni­ler ara­sın­da­ki dil­sel ya­kın­lık­tır. Bu bağ­lam­da, kö­ken­le­ri pa­gan bir top­lum olan Asu­rî­ler’e da­yan­dı­rı­lan Sür­ya­ni­le­rin -İsa’nın da di­li olan- Ara­mi­ce ko­nuş­tuk­la­rı­nı sap­ta­yan Öz­türk, Hı­ris­ti­yan­lı­ğın Ku­düs dı­şın­da­ki ilk ki­li­se­si­nin de Ha­tay’da ku­rul­du­ğunu vur­gu­la­dı:
“Da­ha son­ra­ki dö­nem­ler­de, Va­ti­kan’dan ge­len Ka­to­lik­le­rin et­ki­siy­le Ka­to­lik Er­me­ni­ler ve Sür­ya­ni­ler oluş­tu ki bu du­rum Sür­ya­ni­le­rin, Ba­tı Sür­ya­ni­le­ri ve Do­ğu Sür­ya­ni­le­ri di­ye iki­ye ay­rıl­ma­la­rı­na se­bep ol­du.”
Söz­lü ta­rih ça­lış­ma­sı ne­ti­ce­sin­de şu so­nuç­la­ra ula­şıl­mış­tır: Kök­lü bir eği­tim ge­le­ne­ği­ne sa­hip Sür­ya­ni­le­rin bu­gün­kü eği­tim dü­zey­le­ri ça­ğın ge­ri­sin­de­dir. Ay­rı­ca, ken­di ana dil­le­rin­de eği­tim im­kâ­nı­na sa­hip Su­ri­ye’de­ki Sür­ya­ni­ler, eği­tim açı­sın­dan Tür­ki­ye’de­ki Sür­ya­ni­le­re gö­re da­ha iyi du­rum­da­dır. Ya­tı­rım ko­nu­sun­da da böl­ge­de­ki bü­yük işa­dam­la­rı Hiz­bul­lah et­ki­siy­le böl­ge­yi terk edip İs­tan­bul’a gel­mek zo­run­da kal­mıştır. Bir di­ğer göç de 1960’lar­da ya­şa­nan zo­run­lu göç­ler ol­du. Sür­ya­ni­ler­de öte­ki üze­rin­de sağ­la­nan ik­ti­dar, Er­me­ni­ler ve Rum­lar ta­ra­fın­dan da des­tek­len­di.
Öztemiz’in söz­lü ta­rih araş­tır­ma­la­rın­da dik­katini çe­ken anah­tar ke­li­me­ler­den bi­ri de gü­ven­siz­liktir. Özel­de araş­tır­ma gru­bu­na, ge­nel­de Müs­lü­man­la­ra kar­şı gü­ven­siz­lik his­se­den Sür­ya­ni­le­rin acı do­lu bir­çok anı­sı ka­pa­lı grup psi­ko­lo­ji­si­nin izin ver­di­ği öl­çü­de rö­por­taj­la­ra yan­sı­mıştır.
Su­num bo­yun­ca in­te­rak­tif bir şe­kil­de ge­li­şen ke­yif­li söy­le­şi Sür­ya­ni de­ne­yim­le­rin­den ör­nek­ler­le, so­ru-ce­vap­lar­la ve tar­tış­ma­lar­la so­na er­di.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.