English GİRİŞ YAP

2010’da Türkiye Ekonomisi

Lokman Gündüz

23 Ocak 2010
De­ğer­len­dir­me: Cafer Deniz
 
T.C. Mer­kez Ban­ka­sı Mec­lis Üye­le­ri’nden Doç. Dr. Lok­man Gün­düz, mev­cut kü­re­sel fi­nans kri­zi­nin Tür­ki­ye yan­sı­ma­la­rı ile ala­ka­lı bil­gi kir­li­li­ği­ni ön­le­me­ye kat­kı­da bu­lu­na­cak ‘‘2010’da Tür­ki­ye Eko­no­mi­si’’ baş­lık­lı bir su­num yap­tı.
Alı­şı­la­gel­di­ği üze­re bu kriz­de de kla­sik po­li­ti­ka­lar uy­gu­lan­dı­ğı­nı; ka­mu har­ca­ma­la­rı­nın art­tı­rı­lıp fa­iz­le­rin dü­şü­rül­dü­ğü­nü be­lir­te­rek su­nu­mu­na baş­la­yan Gün­düz, özel­lik­le kü­re­sel kri­zin Tür­ki­ye’ye et­ki­le­ri üze­ri­ne yo­ğun­laş­tı. Tür­ki­ye’nin kriz­de gö­re­ce­li ola­rak iyi ol­du­ğu­nu ifa­de et­mek­le bir­lik­te, kri­zin te­ğet geç­me­di­ği­ne de dik­kat çe­ken Gün­düz, su­nu­mun­da şu üç so­ru­nun ce­va­bı­nın ara­na­ca­ğı­nı be­lirt­ti:
• Tür­ki­ye kriz­de ne­den da­ha ön­ce­lik­li ola­rak et­ki­len­di?
• 2009’un son çey­re­ğin­de baş­la­yan eko­no­mik to­par­lan­ma­nın ve de­va­mın­da can­lan­ma­nın işa­ret­le­ri ne­ler­dir ve bu to­par­lan­ma sür­dü­rü­le­bi­lir mi?
• Tür­ki­ye’nin eko­no­mik per­for­man­sı na­sıl ola­cak, na­sıl de­ğer­len­di­ril­me­li ve uzun va­de­de ne­ler bek­li­yor?
Gün­düz bu üç kri­tik so­ru­yu şöy­le ce­vap­lan­dır­dı:
Kriz ön­ce­si dö­ne­me bak­tı­ğı­mız­da; 2007’ye ka­dar bü­yü­me ra­kam­la­rı çok iyi dü­zey­de sey­re­di­yor­du, ama 2007’den baş­la­mak üze­re kriz ka­pı­yı ça­la­na ka­dar bü­yü­me hı­zın­da dü­şüş ya­şan­dı. Kü­re­sel kri­ze bü­yü­me oran­la­rın­da­ki ya­vaş­la­ma sü­re­cin­de gir­di­ği­miz için ilk etap­ta kö­tü et­ki­len­dik. Bu­nun bi­rin­ci se­be­bi; re­el fa­iz­le­rin çok yük­sek ol­ma­sı; bu sebeple kri­ze ka­dar sı­cak pa­ra ge­lir­ken kriz baş­la­yın­ca sı­cak pa­ra kaç­ma­ya baş­la­dı. İkin­ci se­be­bi ise; ih­ra­cat kom­po­zis­yo­nu­nun de­ğiş­me­siy­di. 1996’dan be­ri ser­ma­ye yo­ğun ürün­le­rin ih­ra­ca­tı­nın art­ma­sı­ ya­nın­da, bu ürün­le­rin kü­re­sel ti­ca­re­te kar­şı çok has­sas ol­du­ğu unu­tul­ma­ma­lı­dır. Dün­ya ta­le­bin­de­ki dü­şüş bi­zi çok et­ki­le­di; çün­kü ih­ra­ca­tı­mız için­de­ki pa­yın ya­rı­sı ABD ile ih­ra­cat ya­pan Av­ru­pa’ya ait­ti. ABD’nin dış ti­ca­ret pas­ta­mız­da­ki pa­yı kü­çük ol­ma­sı­na rağ­men, ABD’nin Av­ru­pa’dan ta­le­bi­ni kıs­ma­sıy­la do­lay­lı ola­rak Av­ru­pa da ta­le­bi­ni kıs­tı.
Pe­ki, iyi gös­ter­ge­ler ara­sın­da ne­le­ri sa­ya­bi­li­riz di­ye bak­tı­ğı­mız­da; 2010 için ön­cü gös­ter­ge­ler şun­lar­dır: Dö­viz ku­ru­nun is­tik­rar­lı ha­le gel­me­si, si­pa­riş en­deks­le­ri­nin ve risk gös­ter­ge­le­ri­nin iyi se­vi­ye­ler­de sey­ret­me­si, ima­lat sa­na­yi ve ka­pa­si­te kul­la­nım oran­la­rın­da göz­le gö­rü­lür bir can­lan­ma ol­ma­sı, ban­ka­lar­da kul­la­nı­lan ba­tık kre­di ve kar­şı­lık ayır­ma oran­la­rı­nın ma­kul dü­zey­ler­de ol­ma­sı ve sa­ir mak­ro eko­no­mik gös­ter­ge­ler eko­no­mik to­par­lan­ma­nın baş­la­dı­ğı­nı ve özel­lik­le si­pa­riş en­deks ora­nın­da­ki ar­tı­şın sür­dü­rü­le­bi­lir bir bü­yü­me­nin işa­re­ti ol­du­ğu­nu söy­le­ye­bi­li­riz.
Ka­mu borç sto­ku­nun kon­trol edi­le­bi­lir dü­zey­ler­de ol­ma­sı, ih­ra­cat kom­po­zis­yo­nu­mu­zun sek­tör­ler ve ül­ke­ler ba­zın­da çe­şit­len­di­ril­me­si, ban­ka­cı­lık sek­tö­rü­mü­zün sağ­lam­lı­ğı­nı ka­nıt­la­ma­sı, Tür­ki­ye’nin kü­re­sel eko­no­mik düz­lem­de yük­se­len ül­ke ko­nu­mun­da ol­du­ğu­nun dil­len­di­ril­me­si ve kre­di de­re­ce­len­dir­me ku­ru­luş­la­rı­nın Tür­ki­ye hak­kın­da­ki olum­lu açık­la­ma­la­rı gi­bi işa­ret­ler, uzun va­de­de de­ğer­len­di­ril­di­ğin­de ül­ke­mi­zi olum­lu yön­de et­ki­le­ye­bi­le­ce­ği söy­le­ne­bi­lir.
Gün­düz, Tür­ki­ye’nin de­za­van­taj­la­rı­na ve avan­taj­la­rı­na da de­ğin­di:
Tür­ki­ye’nin risk­le­ri/de­za­van­taj­la­rı; kü­re­sel eko­no­mik gi­di­şat­tan hız­la et­ki­le­ne­bi­lir­li­ği, dı­şa ba­ğım­lı ol­du­ğu­muz em­ti­a fi­yat­la­rı­nın yük­sel­me­ye baş­la­ma­sı­nın üre­tim ma­li­yet­le­ri­mi­zi art­tır­ma­sı, ya­ban­cı ya­tı­rım­la­rın doğ­ru­dan mı do­lay­lı mı ola­ca­ğı­nın kı­sa va­de­de be­lir­siz­li­ği ve do­ğal ola­rak büt­çe açı­ğı­dır. Avan­taj­la­rı ise, 2001 kri­zi tec­rü­be­si­ne borç­lu ol­du­ğu fi­nan­sal ya­pı­sı­nın sağ­lam­lı­ğı, çok uzun va­de­de “de­mog­ra­fik bo­nus” ola­rak ni­te­len­di­ri­le­bi­le­cek genç nü­fus mik­ta­rı­dır. Yer­li üre­ti­ci ve ya­ban­cı doğ­ru­dan ya­tı­rım­cı için bir pa­zar ola­rak gö­rü­len bu du­rum, bü­yü­me­yi art­tı­ra­cak­tır.
Gün­düz, Tür­ki­ye’nin eko­no­mi aya­ğı­nın yük­se­len ya­pı­da ol­ma­sı­na rağ­men ‘‘si­ya­set aya­ğı”nın hâ­lâ ye­ter­li dü­ze­ye ula­şıp ula­şa­ma­dı­ğı nok­ta­sın­da te­red­düt­le­rin mev­cut ol­du­ğu­nu da be­lirt­ti. Ay­rı­ca, bü­yü­me ora­nı­nın, üre­ti­ci bo­şa­lan stok­la­rı dol­du­ra­ca­ğı için hiç­bir ha­re­ket ol­ma­sa da­hi %2-2,5 ola­ca­ğı­nı be­lir­tik­ten son­ra şu gü­zel ör­nek­le su­nu­mu­nu ta­mam­la­dı:
Tür­ki­ye her ne ka­dar, bu kriz sü­re­ci­ne ilk gi­ren ül­ke­ler­den ol­sa da FI­FO (first in first out/ilk gi­ren ilk çı­kar) ör­ne­ğin­de ol­du­ğu gi­bi; ilk çı­kan­lar ara­sın­da da ola­bi­le­ce­ği sür­priz ol­ma­ma­lı; ki za­ten ön­cü gös­ter­ge­ler de bu­nu des­tek­ler ni­te­lik­te.
 

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.