Trabzon Rum İmparatorluğu ve Türkler (1204-1404)

Murat Keçiş

8 Şubat 2010
De­ğer­len­dir­me: F. Samime İnceoğlu
 
Mu­rat Ke­çiş’in 13.-14. yüz­yıl Trab­zon’unu ko­nu edi­nen “Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu ve Türk­ler 1204-1404” baş­lık­lı dok­to­ra te­zi çer­çe­ve­sin­de Tür­ki­ye’nin zen­gin bir geç­mi­şe sa­hip ka­dim şe­hir­le­rin­den bi­ri­ni; Trab­zon’u mer­cek al­tı­na al­dık. Ke­şiş’in An­ka­ra Üni­ver­si­te­si’nde 2009’da ta­mam­la­dı­ğı tez; hem ko­nu­su hem de çok zen­gin kay­nak­la­rı ile (Grek­çe, Arap­ça, Er­me­ni­ce ve Fars­ça dil­le­rin­de ori­ji­nal ta­ri­hî ve ede­bî kay­nak­lar kul­la­nı­lı­yor) Do­ğu Ka­ra­de­niz ta­ri­hi araş­tır­ma­la­rı li­te­ra­tü­rü­ne öz­gün bir kat­kı sağ­lı­yor.
Tez, kap­sa­dı­ğı dö­nem iti­ba­riy­le Do­ğu Ka­ra­de­niz Böl­ge­si’nde ya­şa­nan si­ya­sî ge­liş­me­le­ri Trab­zon ken­ti öze­lin­de tüm de­tay­la­rı ile or­ta­ya koy­ma­yı amaç­la­mak­ta­dır. Ko­nu­yu ön­ce­lik­le, kay­nak­lar ve araş­tır­ma­lar ek­se­nin­de ele alan Ke­çiş, bu­ra­da bil­has­sa Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’na da­ir doğ­ru­dan bil­gi ve­ren Mic­ha­el Pa­na­re­tos’un bi­yog­ra­fi­si ve eser­le­ri üze­rin­de du­ru­yor. Da­ha son­ra Trab­zon İm­pa­ra­tor­lu­ğu ta­ri­hi araş­tır­ma­la­rı­nı mer­cek al­tı­na alı­yor ve 1827 yı­lın­da Ja­kob Phi­lipp Fall­me­ra­yer ile baş­la­yan ve gü­nü­mü­ze ka­dar de­vam eden araş­tır­ma­la­rı özet­li­yor. Bu yö­nüy­le tez, li­te­ra­tü­re, ge­nel ola­rak Ka­ra­de­niz araş­tır­ma­la­rı özel ola­rak da Trab­zon’un si­ya­sî ta­ri­hi açı­sın­dan yad­sı­na­maz öz­gün bir kat­kı sağ­lı­yor.
Ça­lış­ma­da kro­no­lo­jik bir se­yir ta­kip eden Ke­çiş, ana hat­la­rıy­la, ku­ru­lu­şun­dan (İ.Ö. 756) 1204’e ka­dar Trab­zon ve çev­re­si­nin ta­ri­hi­ne yer ver­dik­ten son­ra Trab­zon İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun ku­ru­luş sü­re­ci ve bu sü­re­ce et­ki eden fak­tör­le­ri, Sel­çuk­lu ta­ri­hi açı­sın­dan Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun ilk yıl­la­rın­da­ki si­ya­sî fa­ali­yet­le­ri te­mel ala­rak in­ce­li­yor. Bu­ra­da bil­has­sa Si­nop’un Sel­çuk­lu­lar ta­ra­fın­dan fet­he­dil­me­si­nin (1 Ka­sım 1214) Trab­zon açı­sın­dan öne­mi­ne dik­kat çe­ki­yor. Zi­ra bu fe­tih son­ra­sı, ken­di­le­ri­ni Bi­zans İm­pa­ra­tor­luk ge­le­ne­ği­nin mi­ras­çı­sı ola­rak gö­ren Bü­yük Kom­ne­nos­lar, İs­tan­bul’u La­tin­le­rin elin­den ala­rak Bi­zans’ın va­ri­si ol­ma id­di­ala­rı­nı ger­çek­leş­ti­re­bil­mek­ten mah­rum kal­mış­lar­dır.
1204’te La­tin­le­rin Bi­zans İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun var­lı­ğı­na son ver­me­si üze­ri­ne İs­tan­bul ve çev­re­si­ne hâ­kim olan La­tin İm­pa­ra­tor­lu­ğu ile bu ge­liş­me son­ra­sı Trab­zon mer­kez­li ola­rak te­şek­kül et­miş Bü­yük Kom­ne­nos Ha­ne­dan­lı­ğı ara­sın­da­ki Bi­zans’ın mi­ras­çı­sı ve do­la­yı­sıy­la İs­tan­bul’a sa­hip ol­ma­ya da­ya­lı re­ka­bet iliş­ki­si­ne dik­kat çe­ken Ke­çiş’e gö­re, ger­çek­te Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun en önem­li ra­kip­le­ri ve müt­te­fik­le­ri Türk­ler­dir. Bu ne­den­le im­pa­ra­tor­lu­ğun dış po­li­ti­ka­la­rın­da Türk­ler dai­ma be­lir­le­yi­ci bir un­sur­dur. Tez bu nok­ta­da, Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nu çev­re­le­yen Türk­le­rin im­pa­ra­tor­luk üze­rin­de­ki et­ki­le­ri­ne atıf ya­pı­yor ve Mo­ğol is­ti­la­sı ile baş­la­yan dö­nem­de Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun dış po­li­ti­ka­la­rı­na yer ve­ri­yor. Bu bağ­lam­da Sel­çuk­lu-Trab­zon iliş­ki­le­ri­nin, im­pa­ra­tor­luk için bü­yük öne­me sa­hip Si­nop’a ki­min hâ­kim ola­ca­ğı üze­rin­de odak­lan­dı­ğı­nı ile­ri sü­rü­yor.
Sel­çuk­lu ve İl­han­lı hâ­ki­mi­ye­ti­nin so­na er­me­siy­le bir­lik­te Ana­do­lu’da or­ta­ya çı­kan Türk­men bey­lik­le­ri­nin, Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu üze­rin­de­ki si­ya­sî et­ki­le­ri üze­rin­de de du­ran Ke­çiş, bu min­val­de Türk­men li­der­le­ri­nin Trab­zon im­pa­ra­tor­la­rı ile iliş­ki­le­ri­ni in­ce­li­yor. Trab­zon Rum İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun coğ­ra­fî ve si­ya­sî en­gel­ler ne­de­niy­le Bi­zans’ın mer­ke­zi İs­tan­bul’dan ko­puk ya­şa­dı­ğı tes­pi­tin­de bu­lu­nan Ke­çiş, bu­na rağ­men im­pa­ra­tor­lu­ğun 257 yıl bo­yun­ca ta­rih sah­ne­sin­de kal­ma­yı ba­şar­dı­ğı­nın da al­tı­nı çi­zi­yor.
 

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.