English GİRİŞ YAP

Metinler Arası Bağlamında İhsan Oktay Romanlarında Kutsal Metinlerin İzleri

Mehmet Sarı

16 Haziran 2010  
De­ğer­len­dir­me: Elif Sezer
 
Meh­met Sa­rı, ede­bi­yat eleş­ti­ri­si­nin önem­li tar­tış­ma­la­rın­dan bi­ri olan “kur­ma­ca-kut­sal me­tin” tar­tış­ma­sı­nı İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si Sos­yal Bi­lim­ler Ens­ti­tü­sü’nde ha­zır­la­dı­ğı “Me­tin­ler Ara­sı Bağ­lamın­da İh­san Ok­tay Ro­man­la­rın­da Kut­sal Me­tin­le­rin İz­le­ri” baş­lı­ğı­nı ta­şı­yan te­zi­nin et­ra­fın­da ele ala­rak kur­ma­ca me­tin ile kut­sal me­tin ara­sın­da­ki iliş­ki­ye ve sı­nı­ra de­ğin­di.
Su­nu­mu­na, ge­nel çer­çe­ve­de post-mo­dern ro­ma­nın özel­lik­le­ri­ni an­la­ta­rak baş­la­yan; üst­kur­ma­ca­nın, ya­za­rın okur­la oy­na­dı­ğı alan ve Mi­ha­il Bakh­tin’in kul­lan­dı­ğı an­lam­da bir “ço­ğul söy­lem” ala­nı ol­du­ğu­nu ifa­de eden Sa­rı, baş­ta Ju­li­a Kris­te­va ol­mak üze­re bir­çok ede­bi­yat eleş­tir­me­ni­nin met­ni, baş­ka me­tin­le­rin ke­si­şim ala­nı ola­rak be­lir­le­di­ği­ni söy­le­di. Sa­rı, böy­le­ce bu­nun bi­zi post-mo­dern kur­ma­ca­nın üst­kur­ma­ca, ço­ğul ses gi­bi özel­lik­le­ri­nin ya­nın­da “me­tin­le­ra­ra­sı­lık” özel­li­ği­ne gö­tür­dü­ğü­nü be­lirt­ti.
Meh­met Sa­rı, bu nok­ta­da bir pa­ran­tez aça­rak bi­zim ge­le­ne­ği­miz­de bir me­tin­de di­ğer me­tin­le­rin kul­la­nı­mı­na na­sıl ba­kıl­dı­ğı­na de­ğin­di. Sa­rı, Şeyh Ga­lip’in meş­hur “Çal­dıy­sam mî­rî ma­lı çal­dım” de­yi­şin­den ha­re­ket­le, Os­man­lı-Türk ede­bi­ya­tın­da­ki ik­ti­bas (kut­sal me­tin­ler­den ve ha­dis­ler­den alın­tı yap­ma), tel­mih (kut­sal me­tin­ler­de ge­çen bir kıs­sa­yı ha­tır­lat­ma), na­zi­re (baş­ka bir ya­za­rın-şa­i­rin met­ni­ni üs­lup far­kıy­la ye­ni­den yaz­ma) gi­bi özel­lik­le­ri ifa­de et­ti. Sa­rı, “Gök­kub­be al­tın­da söy­len­me­miş hiç­bir şey yok­tur” sö­züy­le an­la­tıl­ma­ya ça­lı­şı­lan ol­gu­nun, mo­dern hat­ta post-mo­dern dö­nem­de (1950’ler­den son­ra) “me­tin­le­ra­ra­sı­lık” adı­nı al­dı­ğı­nı söy­le­di.
Su­nu­mun ikin­ci ve asıl bö­lü­mün­de Meh­met Sa­rı, İh­san Ok­tay Anar’ın kut­sal me­tin­ler­den (Ku­r’an, Tev­rat, İn­cil) fark­lı me­tin­le­ra­ra­sı yön­tem­ler­le al­dı­ğı kıs­sa­la­rı “ta­rih­sel üst­kur­ma­ca” di­ye­bi­le­ce­ği­miz şe­kil­de ro­man­la­rı­na na­sıl us­ta­lık­la yer­leş­tir­di­ği­ni an­lat­tı ve alın­tı­lar ya­pa­rak bol bol ör­nek ver­di. Me­se­la Amat ki­ta­bı baş­tan so­na Nuh kıs­sa­sı üze­ri­ne ku­rul­muş­tur. Ki­tap­ta ge­çen “sa­kar” gü­ver­te­si, Kur’ân-ı Ke­rîm’de ge­çen ce­hen­ne­min ye­di ka­tın­dan bi­ri­si­dir ve ki­tap­ta aye­te gön­der­me ya­pıl­mış­tır. Sus­kun­lar ki­ta­bı­nın ka­rak­te­ri Za­hir, bir­çok gön­der­mey­le bir­lik­te Hz. İsa’yı ha­tır­la­tır. Hz. İsa’nın meş­hur “Tan­rım! Tan­rım! Be­ni ne­den terk et­tin?” sö­zü Za­hir’in ağ­zın­dan “Ah be ba­ba­lık ni­ye ça­mu­ra yat­tın?” şek­lin­de du­yu­lur. Hz. İsa’nın son ak­şam ye­me­ği Za­hir’in son if­tar ye­me­ği­ne il­ham ola­cak­tır. Meh­met Sa­rı, ro­man okur­ken bu tür gön­der­me­le­ri da­ha iyi an­la­mak için Yıl­dız Ece­vit’in Türk Ro­ma­nın­da Post­mo­der­nist Açı­lım­lar ki­ta­bı­nı öner­di.
So­ru­lar bö­lü­mün­de tar­tış­ma kut­sal met­ne ya­pı­lan gön­der­me­le­rin sı­nı­rı ne ol­ma­lı­dır so­ru­su et­ra­fın­da şe­kil­len­di. Kur­ma­ca me­tin­le kut­sal me­tin han­gi nok­ta­ya ka­dar ke­si­şe­bi­lir, bu tür bir me­tin­le­ra­ra­sı­lık kut­sal met­nin kut­sal­lı­ğı­na za­rar ve­rir mi, di­nî de­ğer ve imaj­la­rın baş­ka amaç­lar­la kul­la­nıl­ma­sı söz­ko­nu­su mu­dur gi­bi tar­tış­ma­lar­la su­num so­na er­di.
 

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.