Dîvân’ın 38. sayısı İslam bilim ve ahlak felsefesinden modern Türkiye’de beşerî bilimlerin tarihine; Taşköprizade’den Rifat Osman’a farklı konulardan ve alanlardan makaleler ve değerlendirme yazılarını okurlarına sunuyor.  

38. sayı Mustakim Arıcı’nın “Erdemlerin Tasavvuru ve Tanımı: Taşköprizade’nin Erdem Şemaları” başlıklı makalesiyle okurlarını selamlıyor. Arıcı bu makalesinde Aristoteles’le başlayan, Yeni-Eflatuncu şarihler tarafından kendine ait bir disiplin haline getirilen ahlak felsefesine Osmanlı döneminin önde gelen düşünürlerinden Ahmet Taşköprizade’nin yaptığı katkıları ele alıyor. Yunanca eserlerin Arapça’ya çevrilmesiyle İslam dünyasına taşınan felsefi birikimle tanışan Müslüman filozoflar bu birikimle yüzleşmekle kalmamış, aynı zamanda ona katkılarda da bulunmuştur. Farabi, İbn Sina, İbn Miskeveyh ve Gazali gibi düşünürler ahlak felsefesine ait erdem ve erdemsizliklerle ilgili kavramlara katkıda bulunarak ilgili disiplini zenginleştirmişlerdir. Taşköprizade de Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye adlı eserinde,  özellikle erdemler ve erdemsizliklerin tanımı ve isimlendirilmesi konusunda bir takım teklifler sunarak ahlak felsefesinin gelişimine katkıda bulunmuştur.

İkinci makalemiz Tuna Tunagöz tarafından kaleme alınan “İslam Bilim Tarihinden Bir Sayfa: Risâle fî sebebi zuhûri’l-kevâkib leylen ve hafâihâ nehâran” başlıklı çalışmadır. Tunagöz, büyük olasılıkla Ebü’l-Berekât Bağdadi’ye ait olan klasik bir astronomi risalesinin metni, çevirisi ve tahlilini okurların ilgisine sunuyor. Tunagöz burada söz konusu risalenin ismi ve aidiyetiyle ilgili belirsizlikleri yazma eserler, biyografik ve tarihi kaynakların yardımıyla çözmeye çalışıyor. Sonuç olarak, Bağdadi’nin, yıldızların gündüz görülememesinin sebebini güneş ışığının gücü dolayısıyla yıldızlardan gelen ışıkları bastırmasına bağladığını ortaya koyuyor.

Yasin Beyaz’ın hazırladığı üçüncü makale ise “Rifat Osman’ın Süheyl Ünver’e Yazdığı Mektuplar: Bir Osmanlı Aydınının Harf İnkılabıyla İmtihanı” başlığını taşıyor. Tanzimat döneminde ortaya çıkan dil tartışmaları Cumhuriyet’le birlikte ivme kazanmış ve bu tartışmalar Dil Devrimi’yle sonuçlanmıştır. Beyaz bu makalesinde bir Osmanlı aydını olan Tosyevizade Doktor Rifat Osman’ın Harf İnkılabı’na karşı tutumunu ve süreç içinde yaşadığı zorlukları Ahmet Süheyl Ünver’e yazdığı mektuplar üzerinden tartışıyor.

Dördüncü makale ise “The Rockefeller Foundation, John Marshall and the Development of the Modern Humanities in Turkey: 1950-1965” başlığıyla Ali Erken’e ait. Erken burada 1913 yılında kurulan Rockefeller Vakfı’nın 1950-1965 yılları arasında Türkiye’de beşeri bilimlere yaptığı katkıları ele alıyor. Soğuk Savaş döneminde, konumu itibariyle önem kazanan Türkiye’de faaliyetlerini artıran vakfın buradaki önde gelen ismi ise Türkiye’deki edebiyat ve sanat erbabıyla sık sık görüşen John Marshall’dır. İslam’ın Yakın Doğu’da gücünü koruduğunu ve bölgede yaşanacak sosyal değişimde asıl rolü yerli aktörlerin oynayacağı sonucuna varan Marshall’a göre Batılı kurumların görevi, bu değişime liderlik edebilecek isimleri belirleyerek onların önünü açmaktır. Rockefeller Vakfı’nın Türkiye’deki faaliyetleri de bu doğrultuda gelişmiş ve vakıf, Türk Batılılaşmasında önemli bir rol oynamıştır.

M. Talha Çiçek’in Lynn Hunt tarafından kaleme alınan Writing History in the Global Era adlı eseri üzerine yazdığı değerlendirme yazısıyla başlayan kitap değerlendirmeleri bölümü, A. Taha  İmamoğlu’nun Halit Özkan tarafından kaleme alınan Memlüklerin Son Asrında Hadis, Kahire 1932-1517 adlı eseriyle devam ediyor. Bunu Özgün Deniz Yoldaşlar, Guy Burak’ın The Second Formation of Islamic Law: The Hanafi School in the Early Modern Ottoman Empire isimli eserini; Faruk Yaslıçimen, Suraiya Faroqhi’nin Travel and Artisans in the Ottoman Empire: Empire and Mobility in the Early Modern Era isimli eserini değerlendiriyor. Nail Okuyucu’nun editörlüğünü yaptığı Batı Gözüyle Tecdid: İslâm Dünyasında Tecdid Hareketleri (1700-1850) kitabının değerlendirmesini İmam Rabbani Çelik kaleme aldı. Petar Todorov’un Malek Sharif tarafından yazılan Imperial Norms and Local Realities: The Ottoman Municipal Laws and the Municipality of Beirut (1860-1908) için kaleme aldığı değerlendirme yazısı ile Burak Yılmaz tarafından Nancy J. Davis ve Robert V. Robinson’un birlikte kaleme aldığı Claiming Society for God: Religious Movements and Social Welfare adlı eserine yazdığı değerlendirme yazısı bu bölümdeki diğer yazılar.

Gelecek sayıda buluşmak ümidiyle.
 

Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi

Sunuş metninin devamı ve yazıların özetleri için bkz.

http://www.divandergisi.com