English GİRİŞ YAP

Türkiye’de Küreselleşme Tartışmaları ve Sonuçları

Bülent Şen

27 Haziran 2007             
De­ğer­len­dir­me: Sadık Ünay
 
Bü­lent Şen’in İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si Fen-Ede­bi­yat Fa­kül­te­si Sos­yo­lo­ji Bö­lü­mü’nde ha­zır­la­dı­ğı dok­to­ra te­zi KAM-Te­zat tar­tış­ma­la­rı se­ri­sin­de tar­tı­şıl­dı.
Şen’in su­nu­mu­nun ar­dın­dan so­ru-ce­vap şek­lin­de ger­çek­leş­ti­ri­len otu­rum­da kür­sel­leş­me sü­re­ci­nin teo­rik te­mel­le­ri, sos­yo-eko­no­mik, si­ya­sî ve kül­tü­rel bo­yut­la­rı ile Tür­ki­ye’de­ki yan­sı­ma­la­rı de­tay­la­rıy­la ma­sa­ya ya­tı­rıl­dı. Kü­re­sel­leş­me üze­ri­ne si­ya­set bi­li­mi, sos­yo­lo­ji, mo­dern ta­rih, an­tro­po­lo­ji baş­ta ol­mak üze­re pek çok sos­yal bi­lim pen­ce­re­le­rin­den ya­zı­lan dok­to­ra tez­le­ri­ne na­za­ran Şen’in ol­duk­ça do­yu­ru­cu ve çok yön­lü bir eser or­ta­ya koy­du­ğu not edil­di.
“Tür­ki­ye’de Kü­re­sel­leş­me Tar­tış­ma­la­rı ve So­nuç­la­rı” baş­lık­lı ça­lış­ma­sı­nı, üç ana bö­lüm da­hi­lin­de or­ga­ni­ze et­ti­ği­ni be­lir­ten ko­nuş­ma­cı, bi­rin­ci bö­lüm­de ha­kim kü­re­sel­leş­me söy­le­mi­nin teo­rik te­mel­le­ri ta­rih­sel bir ana­liz­den yo­la çı­kı­la­rak ba­ğım­lı­lık, dün­ya sis­te­mi ve post-for­dizm gi­bi ya­kın dö­nem teo­rik çer­çe­ve­le­ri­ne atıf­la in­ce­le­me­ye ça­lış­tı­ğı­nı vur­gu­la­dı. Si­ya­sî alan­da kü­re­sel­leş­me­nin et­ki­le­ri­ni Şen, kla­sik Vest­fal­yan dü­ze­nin çö­kü­şü ile il­gi­li Karl Po­lan­yi baş­ta ol­mak üze­re önem­li dü­şü­nür­le­rin ça­lış­ma­la­rı ışı­ğın­da ele alı­yor. Eko­no­mik kü­re­sel­leş­me ala­nın­da ise mer­ke­zî bir ak­tör ola­rak ço­ku­lus­lu şir­ket­ler, ne­o-li­be­ral po­li­ti­ka uy­gu­la­ma­la­rı ve kü­re­sel eko­no­mi dü­şün­ce­si ir­de­len­mek­te. Ar­dın­dan eko­no­mik kü­re­sel­leş­me­nin ger­çek­leş­ti­ği baş­lı­ca alan­lar olan ti­ca­ret, üre­tim ve fi­nans ala­nın­da ya­şa­nan ge­liş­me­le­ri, sos­yal ve si­ya­sal bo­yut­la­rı da içi­ne ala­rak de­ğer­len­dir­me­ye ça­lış­tı­ğı­nı ak­ta­ran Şen, kül­tü­rel kü­re­sel­leş­me ile il­gi­li ola­rak ise ho­mo­jen­leş­me ve bu­na kar­şı he­te­ro­jen­leş­me/kü­ye­rel­leş­me tar­tış­ma­la­rı ile il­gi­li açık­la­ma­la­rı ve yo­rum­la­rı or­ta­ya koy­du. Sos­yo­lo­jik açı­dan ya­pı­lan kü­re­sel­leş­me de­ğer­len­dir­me­si ise bu alan­da öne çı­kan üç önem­li Ba­tı­lı ya­zar, Gid­dens, Bau­man ve Beck’in eser­le­rin­den ha­re­ket­le teo­rik çer­çe­ve­yi çiz­me­ye ça­lış­tı­ğı­nı be­lirt­ti.
Şen, ça­lış­ma­nın ikin­ci bö­lü­mün­de Tür­ki­ye’de kü­re­sel­leş­me tar­tış­ma­la­rı­nı ir­de­le­di­ği­ni ve te­zin ori­ji­nal ni­te­li­ği­nin bu­ra­dan iti­ba­ren or­ta­ya çık­ma­ya baş­la­dı­ğı­nı vur­gu­la­dı. Zi­ra son yıl­lar­da di­li­mi­ze pe­le­senk ol­muş bir kav­ram ola­rak kü­re­sel­leş­me­nin Tür­ki­ye’de na­sıl al­gı­lan­dı­ğı­na da­ir aka­de­mik ça­lış­ma­lar ol­duk­ça az. Bu bağ­lam­da ko­nuş­ma­cı, Tür­ki­ye’de sü­re­gi­den kü­re­sel­leş­me tar­tış­ma­la­rı­nı ye­ni­dün­ya dü­ze­ni, ne­oli­be­ra­lizm, kü­re­sel­leş­me kar­şıt­lı­ğı, ye­ni em­per­ya­lizm gi­bi kü­re­sel yak­la­şım­la­rın ye­rel iz­dü­şüm­le­ri üze­rin­den yü­rü­tül­dü­ğü­nü vur­gu­la­dı. Ulus dev­let ve mil­lî ege­men­lik ya­nın­da mil­lî kim­lik ve ai­di­yet al­gı­la­ma­la­rı­nın uğ­ra­dı­ğı de­ği­şi­mi ir­de­le­me­ye ça­lış­tı­ğı­nı be­lir­ten Şen, 1980 son­ra­sı Tür­ki­ye’nin tec­rü­be et­ti­ği ra­di­kal sos­yo-eko­no­mik ve si­ya­sal dö­nü­şü­mün meş­rui­yet ara­cı ola­rak kü­re­sel­leş­me söy­le­mi­nin ma­hir bir bi­çim­de na­sıl kul­la­nıl­dı­ğı or­ta­ya kon­duk­tan son­ra, bir böl­ge­sel­leş­me pro­je­si ola­rak Av­ru­pa Bir­li­ği’nin ge­nel­de ve Tür­ki­ye öze­lin­de kü­re­sel­leş­me ile il­gi­si­ni ör­nek­ler­le açık­la­dı.
Ça­lış­ma­nın bel­ki de bun­dan son­ra­ki aka­de­mik ça­lış­ma­la­ra en faz­la ori­ji­nal kat­kı­yı yap­ma­ya nam­zet ola­cak bö­lü­mü Tür­ki­ye’de­ki ana dü­şün­ce akım­la­rı ve ide­olo­jik po­li­tik ge­le­nek­ler açı­sın­dan kü­re­sel­leş­me­nin ele alın­dı­ğı üçün­cü bö­lüm­dür. Bu bağ­lam­da, Tür­ki­ye’de sol, İs­lâm­cı, mil­li­yet­çi ve li­be­ral akım­la­rın kü­re­sel­leş­me al­gı­la­ma­la­rı ve tep­ki­le­ri bu yak­la­şım­la­rı ka­mu­oyun­da te­ma­yüz et­miş tem­sil­ci/söz­cü­le­ri ta­ra­fın­dan baş­lı­ca der­gi­ler­de dil­len­di­ri­len gö­rüş­le­rin ana­li­zi üze­rin­den ya­pıl­mak­ta. Türk so­lu için Bi­ri­kim, mil­li­yet­çi ha­re­ket için Türk Yur­du, li­be­ra­lizm için Li­be­ral Dü­şün­ce ve İs­lâm­cı­lık için İz­le­nim, Bil­gi ve Hik­met der­gi­le­ri­ni tah­lil eden Şen, söz ko­nu­su çev­re­le­rin kü­re­sel­leş­me­ye da­ir so­mut ana­liz, gö­rüş, yo­rum ve ha­kim tu­tum­la­rı­nı ör­nek­ler­le açık­la­ma­ya ça­lış­tı.
Şen’in ça­lış­ma­sı kü­re­sel­leş­me üze­ri­ne ya­pı­lan so­yut teo­rik ça­lış­ma­lar ile Türk en­te­li­jan­si­ya­sı ve baş­lı­ca fik­rî ha­re­ket­le­rin za­man için­de kü­re­sel­leş­me­ye da­ir yo­rum ve ta­vır­la­rı ara­sın­da bağ­lan­tı­lar kur­ma ça­ba­sı ile bu alan­da­ki stan­dart tez ve ça­lış­ma­lar­dan ay­rıl­mak­ta. Sos­yal bi­lim­ler ala­nın­da son yıl­la­rın hak­kın­da en çok ko­nu­şu­lan an­cak pek az bi­li­nen ko­nu­su kü­re­sel­leş­me ile il­gi­li böy­le­si­ne ni­te­lik­li ve ge­rek si­ya­sî, sos­yo-eko­no­mik ve kül­tü­rel bo­yut­lar ara­sın­da, ge­rek­se kü­re­sel ve ye­rel düz­lem­ler ara­sın­da sis­tem­li bağ­lan­tı­lar ku­ra­bi­len ça­lış­ma­la­rın ço­ğal­ma­sı di­le­ğiy­le.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.