BİLİM VE SANAT VAKFI HAKKINDA
Tarihin ve hafızanın kıvrımlarında dolaşarak üzerinde yürüdüğümüz düşünce yolunu bulmaya çalışan Bilim ve Sanat Vakfı (BSV/BİSAV), insanlığın ortak birikimini harmanlayarak bugünü inşa etmeyi kendisine amaç edinen bir sivil toplum kuruluşudur.
1986 yılında Mustafa Özel, Murat Ülker ve Fikri Gökbörü Kançal tarafından kurulan BSV, üç yıllık kuruluş çalışmalarının ardından burs ve seminer çalışmalarını başlatmıştır. Sahasında uzman birçok üniversite öğretim üyesi, sanatçı ve yazarın görev aldığı seminerler sayesinde Türkiye’de genç insanların mevcut bilgi paradigmalarını sorgulayabilecekleri bir tartışma ortamı yaratılmıştır. 2001 yılında Vefa’daki merkez binasına taşınmasıyla seminer ve araştırma çalışmaları çeşitlenmiş ve daha da zenginleşmiştir.
Özgür, hoşgörülü bir çalışma, araştırma ve tartışma ortamı oluşturan BSV, evrensel, ulusal, mesleki bilgi ve düşüncelerin sorgulanması, yeniden üretilmesi, yaygınlaştırılması, insanlık yararına uygulanması yolunda çaba harcamakta, bu çaba içindeki yetenekli bilim ve düşünce insanlarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Bireyin toplumla, toplumun doğayla uyum içinde yaşadığı bir küresel sistemin imkanına inanan BSV, böyle bir sistemin bilgi, inanç ve estetik temellerinin özgürce araştırıldığı bir ortamı hedeflemektedir. BSV, bir yandan çağdaş dünya toplumunun ana dinamiklerini anlamaya, diğer yandan Türk toplumunun tarihi köklerini bulmaya ve bu kökler üzerinde sağlıklı bir geleceğin inşasına katkıda bulunmaya çalışmaktadır.
Bilginin üretimi ve organizasyonuna odaklanan BSV’nin seminer, araştırma, sempozyum, panel ve yayın faaliyetleri dört merkez vasıtasıyla yürütülmektedir: Medeniyet Araştırmaları Merkezi (MAM), bilgi ve düşüncenin kadim Çin’den modern Amerika’ya kadar bütün renk ve unsurlarını derinliğine araştırırken, Türkiye Araştırmaları Merkezi (TAM), bu bağlamda tarihsel gerçekliğimizi mercek altına almaktadır. Küresel Araştırmalar Merkezi (KAM), bugünkü dünya gerçekliğini irdeleyip geleceğe dair öngörülerde bulunmaya çalışırken, Sanat Araştırmaları Merkezi (SAM) de bütün bu çabaların merkezinde bulunan insanın iç dünyasındaki estetik inceliğin inşası yolunda çalışmalar yapmayı öngörmektedir.
Perspektifiyle medeniyet ve kültür birikimimize, tarihi ve coğrafi derinliğimize bir yolculuk vaat eden BSV, araştırma merkezlerinin etkinlikleri çerçevesinde pek çok önemli isme ev sahipliği yapmıştır.
1988’den bugüne değin kesintisiz düzenlediği seminerlerle BSV, iki bininci seminerini çoktan geride bırakmış ve bu süre zarfında kendi alanında temayüz etmiş yüzlerce ilim adamı ve akademisyeni ağırlamıştır. Yılda iki döneme yayılan güz ve bahar seminerleri 2024 güz dönemi seminerleriyle 70. dönemine hazırlanmaktadır. Her dönemde yaklaşık bine yakın yeni katılımcının takip ettiği bu seminerler, iktisat ve işletme, karşılaştırmalı medeniyet çalışmaları, sanat ve edebiyat, sosyal bilimler ve felsefe, uluslararası ilişkiler ve Türkiye araştırmaları ana başlıkları altında toplanmaktadır.
Türk toplumunun bir bilgi geleneği oluşturmasını zorlaştıran psikolojik ve entelektüel engelleri ortadan kaldırmaya odaklanan BSV, araştırma merkezleri bünyesinde bir çok alanda ihtisas ve atölye çalışmaları da yürütmektedir: Mantık, Batı Felsefe-Bilim Tarihi, Bilim Devrimi, İslam Siyaset Düşüncesi, Osmanlı Bilgi Tarihi, Türk Şehir Tarihi, Raşid Tarihi Neşir Grubu, Türk Felsefe-Bilim Tarihi, Mevzuatü’l-Ulum Neşir Grubu, Sözlü Tarih, İktisat Felsefesi Atölyesi, Kadın Kimliği Üzerinde Çağdaş Kültür Okumaları, Uluslararası İlişkiler Okuma Grubu, Yazı İşliği, Şiir ve Poetika, Hayal Perdesi Film Atölyesi bunlardan bazılarıdır. Film atölyesi kapsamında çekilen Geri Dönüşüm adlı belgesel çalışması 8. İzmir Uluslararası Kısa Film Festivali’nden Birincilik Ödülü’yle dönmüş, Sardunya Bulgaristan’da düzenlenen 2. Uluslararası Kısa Film Festivali’nde En İyi Balkan Kısa Filmi seçilmiş ve Eski Kazan 10. Marmara İletişim Kısa Film Festivali’nden En İyi Senaryo ve 2. Kristal Klaket Film Yarışması’ndan da En İyi Film ödülünü almıştır.
İnsanın anlam ve değer dünyasına yatırım yapan BSV’nin önemli faaliyet alanlarından biri olan sempozyumlar, dört başlık altında düzenlenmektedir. Şimdiye değin 4 uluslararası, 7 ulusal, 12 ihtisas, 29 öğrenci sempozyumu düzenlenmiştir. Uluslararası sempozyumlardan Klasiği Yeniden Düşünmek, insanlığın ortak tecrübe alanını şekillendiren, farklı düşünce iklimleri arasında köprüler kuran klasikleri, dünü, bugünü ve yarınıyla incelerken Medeniyetler ve Dünya Düzenleri sempozyumu, daha adil ve haktanır bir dünyanın/düzenin imkânını soruşturan farklı iklimlerin mensuplarını buluşturmuştur. Ulusal sempozyumlar arasında İstanbul: Şehir ve Medeniyet, Vefa Semti: Dünü, Bugünü, Yarını, Uzun Sürmüş Bir Akşam: Ölümünün 50. Yıldönümünde Yahya Kemal Beyatlı, Osmanlı Taşrasında İkinci Meşrutiyet, Türk Dış Politikasında Dönüşüm, Karşılaştırmalı Siyaset Düşüncesi, Sezai Karakoç Poetikası'nı Yeniden Düşünmek; ihtisas sempozyumları arasında da Küreselleşme, Doğa Felsefesi, Harf Harf Kadınlar, Sözlü Tarih, Otobiyografiye Taze Bakışlar, Çağdaş Türk Düşüncesinde Doğu-Batı Karşıtlığı anılabilir.
Klasik birikimi sürekli ilgi alanında tutan BSV, konferanslarını sosyal bilimlerin farklı konularında ulusal ve uluslarası alanda öne çıkmış ilim ve fikir adamlarının birikimlerini paylaşmaya zemin hazırlayacak bir düşünce divanı olarak tasarlar. Andre Gunder Frank, Johan Galtung, Jean-Francois Mayer, Fred Dallmayr, Parvez Manzoor, Feroz Ahmad, Yahya Michot, Şerif Mardin, Seyyid Hüseyin Nasr, William Chittick, Turgut Cansever ve Ali Mazrui bu konferanslardaki dikkat çeken isimlerden bazılarıdır.
BSV, araştırma merkezleri bünyesinde pek çok panele de ev sahipliği yapmaktadır: Görünmeyen Umman: 70. Ölüm Yıldönümünde Ahmet Avni Konuk, Bilmek İçin Okumak: 50. Ölüm Yıldönümünde İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Kurtuluşun İki Yüzü: Hakikat ve Siyaset: 350. Ölüm Yıldönümünde Kâtip Çelebi, Babasının Kızı: 70. Ölüm Yıldönümünde Fatma Aliye, Mimar Sinan’ı Yorumlamak, Göğe Bakan Adam: 420. Ölüm Yıldönümünde Takıyüddin Raşid, Ekonomide Kriz Tartışmaları ve 2008’den Beklentiler, Bir Garip Yolcu: Hasan Aycın, Çocuk ve Sanat Buluşması, Çocuk Edebiyatı bu panellerden bir kısmıdır.
Bunlarla beraber Vefatının 90. Yılında II. Abdülhamid, Zeydilik, Osmanlı’da Fetva ve Fetva Mecmuaları, Mutezile Metodolojisi, Klasik Sonrası İslam Düşüncesinde Süreklilik ve Değişim, Türkiye'de Medya ve İletişim başlığı altındaki kolokyumlarla BSV, araştırmalarını bu dönem ve konular üzerine teksif eden yerli ve yabancı ilim adamlarını bir araya getirmiştir. Bunun yanısıra BSV, Endülüs’ü Anlamak, Bosna’yı Hatırlamak gibi kapsamlı özel etkinliklere de ev sahipliği yapmıştır.
Büyük ekonomilerin, yıkılmaz zannedilen kalelerin çalkalandığı ve gündemin reklam panoları gibi değişiverdiği dünyamızda, en sahici ve en kalıcı tarafımıza seslenen BSV dört süreli yayına sahiptir. 1996’dan beri yılda iki defa yayınlanan ve hakemli bir dergi olan Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi karşılaştırmalı ve displinlerarası bir yaklaşımı benimseyerek bir yandan yerleşik gelenek(ler)le hesaplaşma, diğer yandan kendi özgün geleneğimizi ihyâ etme arayışındadır. Altı ayda bir yayınlanan Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD) literatüre ilişkin değerlendirme ve tanıtımlar çerçevesinde gelecek yazılara hakem raporlarını dikkate alarak yer vermektedir. İlk sayısı Mart 2003’te yayınlanan dergi, her sayısında ele aldığı konu ile ilgili kapsamlı birkaç yazıdan sonra konunun alt alanları ile ilgili değerlendirme yazılarını ve yine konuyla ilgili bir röportajı, klasik veya güncel bazı kitap ve tezlerin, kurum, dergi, ve kongrelerin tanıtımlarını içermektedir. On üç sayılık sinema fanzini yolculuğunu (2003-2009) profesyonel bir mecraa taşıyan Hayal Perdesi Sinema Dergisi Ocak-Şubat 2010 tarihli 14. sayısından itibaren okuyucularıyla iki ayda bir e-dergi formatında www.hayalperdesi.net adresinde buluşuyor. Film eleştirisine yeni bir soluk getirmeyi hedefleyen dergi Eylül-Ekim 2018 tarihli 64. sayısıyla sonlandı. Vakıfta yapılan tartışmalı toplantıların, konferans, söyleşi ve seminer sunumlarının bant çözümleri de Notlar serisinde yayınlanmaktadır. BSV’de yapılan faaliyetlerin haber, fotoğraf ve değerlendirmeleri de üç aylık süreli bir yayın olan Bülten’de ilgililerin dikkatine sunulmaktadır.
Osmanlı Medeniyeti, İstanbul Şehir ve Medeniyet, İslam ve Klasik, Medeniyet ve Klasik, Sanat ve Klasik, Harf Harf Kadınlar, Türkiye’de/Türkçe Felsefe Üzerine Konuşmalar adlı çalışmalar ise araştırma merkezlerinin yaptığı faaliyetlerin kitaplaşmış şekline verilebilecek örneklerdendir. Yine Medeniyetler ve Dünya Düzenleri başlıklı uluslararası sempozyumda sunulan tebliğler arasından seçilen makalelerin yer aldığı Civilizations and World Orders: Perspectives from History, Philosophy and International Relations başlıklı kitap Nova Publisher Science Yayınları arasından çıkmıştır.
BSV’nin kütüphane koleksiyonu, genel koleksiyon, süreli yayınlar, başvuru yayınları, tez, nadir kitaplar ve arşiv koleksiyonu olmak üzere zengin bir içeriğe sahiptir. Felsefe, din, sosyal bilimler, doğa bilimleri, teknoloji, sanat-edebiyat, tarih, ekonomi, siyasal bölümlerinde tüm disiplinlerden oluşan 150 binin üzerinde eser mevcuttur. 100 bini aşkın güncel süreli yerli ve yabancı yayını takip eden kütüphanenin ayrıca film, belgesel, müzik içerikli görsel-işitsel arşivi de bulunmaktadır. Seyfettin Manisalıgil, Mehmet Serhan Tayşi, Ahmet Davutoğlu, Aslan Pulathaneli, Halil İbrahim Şener, Ali Alioğlu ve Abdusselam Erzen'in özel koleksiyonları da kütüphanede mevcuttur. Bu özel araştırma kütüphanesinde kullanıcılar vakfın web sayfasından ve kütüphanedeki bilgisayarlardan tarama yapabilmekte ve açık raf sistemiyle kaynaklara kolaylıkla ulaşabilmektedir.
Bilgiyi dert edinen, talep eden her kuşaktan kişiye kapılarını açan BSV, şimdiye dek yüzlerce öğrenciye karşılıksız burs imkânı sunmuştur.
Yaklaşık kırk yıldır bilim, kültür ve sanat alanlarındaki faaliyetleriyle BSV, Türkiye’nin kültür birikimine katkıda bulunmaya çalışmaktadır. Binlerce seminer ve yuvarlak masa toplantısı, onlarca sempozyum, panel ve sergi, hatırı sayılır sayıdaki yayınları ile bunu ortaya koymaktadır. Türkiye’de veya dünyanın başka bir coğrafyasında bu ilgiye ve arayışa, soruları ve çalışmaları ile değer katan kalburüstü ilim adamlarını ağırlayan ve onları genç tecessüslerle buluşturan BSV bütün bu çaba ve ilgisini, 2008 yılında İstanbul Şehir Üniversitesi’ni kurarak taçlandırmıştır.
