English GİRİŞ YAP

Türkiye’de Üniversite: Dârülfünûn ve Edebiyat Fakültesi (1900-1923)

Mustafa Selçuk

19 Temmuz 2010 
De­ğer­len­dir­me: Cumhur Ersin Adıgüzel
 
Mus­ta­fa Sel­çuk’un İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si’nde ta­mam­la­dı­ğı “İs­tan­bul Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si (1900-1923)” baş­lık­lı dok­to­ra te­zi çer­çe­ve­sin­de İs­tan­bul Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si öze­lin­de Tür­ki­ye’de üni­ver­si­te mev­zu­su üze­ri­ne ko­nuş­tuk. Tez, 23 yıl­lık sü­reç­te (1900-1923) ge­çir­di­ği aşa­ma­lar, aka­de­mik kad­ro­la­rı, ders prog­ram­la­rı, öğ­ren­ci­le­ri ve bi­lim­sel fa­ali­yet­le­ri bağ­la­mın­da Tür­ki­ye’de ilk Dâ­rül­fü­nûn kur­ma te­şeb­büs­le­rin­den iti­ba­ren üni­ver­si­te­nin şu­be­le­ri ara­sın­da yer alan Ede­bi­yat Fa­kül­te­si­’nin Türk kül­tür ve eği­tim ha­ya­tı­na kat­kı­la­rı­nı in­ce­le­mek­te­dir.
Ge­nel­de Tür­ki­ye’de üni­ver­si­te özel­de Dâ­rül­fü­nûn ça­lış­ma­nın kay­nak­la­rı üze­rin­de du­ran Sel­çuk’un baş­lı­ca kay­nak­la­rı, Maâ­rif-i Umû­mi­ye Ne­zâ­re­ti ve bu ne­za­re­te bağ­lı olan Ted­ri­sât-ı Âli­ye Da­ire­si ka­yıt­la­rı, Mec­lis-i Mü­der­ri­sîn za­bıt­la­rı, İra­de­ler ve Dâ­rül­fü­nûn ta­le­be reh­ber­le­ri­dir. Bu kay­nak­lar­dan Ted­ri­sât-ı Âli­ye ka­yıt­la­rı, bir ho­ca­nın gö­re­ve baş­la­ma ta­ri­hin­den, ver­di­ği di­lek­çe­le­re ka­dar tüm ev­rak­la­rı ih­ti­va et­ti­ğin­den; Mec­lis-i Mü­der­ri­sîn za­bıt­la­rı fa­kül­te hak­kın­da alı­nan ka­rar­la­rı gös­ter­di­ğin­den; ta­le­be reh­ber­le­ri ise öğ­ren­ci hak­kın­da ol­duk­ça zen­gin mal­ze­me sun­du­ğun­dan ko­nu ile il­gi­li baş­lı­ca kay­nak­la­rı teş­kil et­mek­te­dir.
Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’­nin eği­tim-öğ­re­tim fa­ali­yet­le­ri, ho­ca­la­rı ve me­zun olan öğ­ren­ci­le­ri üze­rin­de du­ran tez, fa­kül­te­nin teş­ki­lat ya­pı­sı­na ve çe­şit­li ara­lık­lar­la ida­rî iş­le­yi­şin­de­ki de­ği­şik­lik­le­re de yer ver­mek­tir. Di­ğer ta­raf­tan ilk ku­rul­du­ğu dö­nem­ler­de Dâ­rül­fü­nûn’un pek de is­tik­rar­lı gö­rün­me­yen bir man­za­ra çiz­di­ği­ni or­ta­ya koy­mak­ta ve bu du­ru­mun esa­sın­da sağ­lık­lı iş­le­yen bir or­ta­öğ­re­tim sis­te­mi­nin bu­lun­ma­yı­şın­dan kay­nak­lan­dı­ğı­nı tes­pit et­mek­te­dir. Son­ra­ki yıl­lar­da, özel­lik­le sa­vaş yıl­la­rı ve mü­ta­re­ke dö­ne­min­de me­zun sa­yı­sın­da ön­ce­ki yıl­la­ra gö­re ba­riz dü­şüş­ler gö­rül­müş­tür, hat­ta 1917 ve 1918’de Ede­bi­yat Fa­kül­te­si hiç me­zun ve­re­me­miş­tir. Fa­kül­te me­zun­la­rı ise ge­nel­lik­le çe­şit­li dev­let ka­de­me­le­rin­de gö­rev al­mak­tay­dı.
Da­ha ön­ce üç yıl oku­na­rak me­zun olu­nan Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’nde eği­tim 1902’de iki yı­la in­di­ril­miş­tir. Açık bir ka­yıt yok­sa da ders prog­ram­la­rın­da ya­pı­lan de­ği­şik­lik ve dü­zen­le­me­ler 1908-1909’dan iti­ba­ren eği­ti­min üç yı­la çı­ka­rıl­dı­ğı­na da­ir ipuç­la­rı ver­mek­te­dir. 1910’lu yıl­la­rın so­nu­na doğ­ru M. Fu­ad Köp­rü­lü, Zi­ya Gö­kalp, M. Ali Ay­nî, İs­ma­il Hak­kı Uzun­çar­şı­lı gi­bi ho­ca­lar kad­ro­ya alın­mış­tır. Ay­rı­ca bu dö­nem­de ba­zı Al­man ho­ca­lar da is­tih­dam edil­miş­se de, hep­si iki yıl ka­dar son­ra ül­ke­le­ri­ne dön­müş­tür. Fa­kül­te­nin eği­tim ve iş­le­yi­şin­de Al­man et­ki­si gö­rül­mek­te­dir. Al­man yük­sek öğ­re­tim sis­te­min­de uy­gu­la­nan kon­fe­rans sis­te­mi, ser­best def­ter, tat­bi­kat şek­lin­de uy­gu­la­ma­lar Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’nde de uy­gu­lan­mış­tır. Ede­bi­yat Fa­kül­te­si 1915’te Fel­se­fe, Ede­bi­yat ve Ta­rih-Coğ­raf­ya ola­rak üç bö­lü­me ay­rıl­mış­tır. İnâs Dâ­rül­fü­nû­nu 1915’te açıl­mış ve 1919’da ka­pa­tıl­mış; 1919’dan 1922’ye ka­dar sa­bah­tan öğ­le­ne ka­dar er­kek­ler, öğ­le­den son­ra ise kız­lar öğ­re­nim gör­müştür.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.