Türkçe SIGN IN

Türkiye’de Üniversite: Dârülfünûn ve Edebiyat Fakültesi (1900-1923)

Mustafa Selçuk

19 Temmuz 2010 
De­ğer­len­dir­me: Cumhur Ersin Adıgüzel
 
Mus­ta­fa Sel­çuk’un İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si’nde ta­mam­la­dı­ğı “İs­tan­bul Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si (1900-1923)” baş­lık­lı dok­to­ra te­zi çer­çe­ve­sin­de İs­tan­bul Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si öze­lin­de Tür­ki­ye’de üni­ver­si­te mev­zu­su üze­ri­ne ko­nuş­tuk. Tez, 23 yıl­lık sü­reç­te (1900-1923) ge­çir­di­ği aşa­ma­lar, aka­de­mik kad­ro­la­rı, ders prog­ram­la­rı, öğ­ren­ci­le­ri ve bi­lim­sel fa­ali­yet­le­ri bağ­la­mın­da Tür­ki­ye’de ilk Dâ­rül­fü­nûn kur­ma te­şeb­büs­le­rin­den iti­ba­ren üni­ver­si­te­nin şu­be­le­ri ara­sın­da yer alan Ede­bi­yat Fa­kül­te­si­’nin Türk kül­tür ve eği­tim ha­ya­tı­na kat­kı­la­rı­nı in­ce­le­mek­te­dir.
Ge­nel­de Tür­ki­ye’de üni­ver­si­te özel­de Dâ­rül­fü­nûn ça­lış­ma­nın kay­nak­la­rı üze­rin­de du­ran Sel­çuk’un baş­lı­ca kay­nak­la­rı, Maâ­rif-i Umû­mi­ye Ne­zâ­re­ti ve bu ne­za­re­te bağ­lı olan Ted­ri­sât-ı Âli­ye Da­ire­si ka­yıt­la­rı, Mec­lis-i Mü­der­ri­sîn za­bıt­la­rı, İra­de­ler ve Dâ­rül­fü­nûn ta­le­be reh­ber­le­ri­dir. Bu kay­nak­lar­dan Ted­ri­sât-ı Âli­ye ka­yıt­la­rı, bir ho­ca­nın gö­re­ve baş­la­ma ta­ri­hin­den, ver­di­ği di­lek­çe­le­re ka­dar tüm ev­rak­la­rı ih­ti­va et­ti­ğin­den; Mec­lis-i Mü­der­ri­sîn za­bıt­la­rı fa­kül­te hak­kın­da alı­nan ka­rar­la­rı gös­ter­di­ğin­den; ta­le­be reh­ber­le­ri ise öğ­ren­ci hak­kın­da ol­duk­ça zen­gin mal­ze­me sun­du­ğun­dan ko­nu ile il­gi­li baş­lı­ca kay­nak­la­rı teş­kil et­mek­te­dir.
Dâ­rül­fü­nûn Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’­nin eği­tim-öğ­re­tim fa­ali­yet­le­ri, ho­ca­la­rı ve me­zun olan öğ­ren­ci­le­ri üze­rin­de du­ran tez, fa­kül­te­nin teş­ki­lat ya­pı­sı­na ve çe­şit­li ara­lık­lar­la ida­rî iş­le­yi­şin­de­ki de­ği­şik­lik­le­re de yer ver­mek­tir. Di­ğer ta­raf­tan ilk ku­rul­du­ğu dö­nem­ler­de Dâ­rül­fü­nûn’un pek de is­tik­rar­lı gö­rün­me­yen bir man­za­ra çiz­di­ği­ni or­ta­ya koy­mak­ta ve bu du­ru­mun esa­sın­da sağ­lık­lı iş­le­yen bir or­ta­öğ­re­tim sis­te­mi­nin bu­lun­ma­yı­şın­dan kay­nak­lan­dı­ğı­nı tes­pit et­mek­te­dir. Son­ra­ki yıl­lar­da, özel­lik­le sa­vaş yıl­la­rı ve mü­ta­re­ke dö­ne­min­de me­zun sa­yı­sın­da ön­ce­ki yıl­la­ra gö­re ba­riz dü­şüş­ler gö­rül­müş­tür, hat­ta 1917 ve 1918’de Ede­bi­yat Fa­kül­te­si hiç me­zun ve­re­me­miş­tir. Fa­kül­te me­zun­la­rı ise ge­nel­lik­le çe­şit­li dev­let ka­de­me­le­rin­de gö­rev al­mak­tay­dı.
Da­ha ön­ce üç yıl oku­na­rak me­zun olu­nan Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’nde eği­tim 1902’de iki yı­la in­di­ril­miş­tir. Açık bir ka­yıt yok­sa da ders prog­ram­la­rın­da ya­pı­lan de­ği­şik­lik ve dü­zen­le­me­ler 1908-1909’dan iti­ba­ren eği­ti­min üç yı­la çı­ka­rıl­dı­ğı­na da­ir ipuç­la­rı ver­mek­te­dir. 1910’lu yıl­la­rın so­nu­na doğ­ru M. Fu­ad Köp­rü­lü, Zi­ya Gö­kalp, M. Ali Ay­nî, İs­ma­il Hak­kı Uzun­çar­şı­lı gi­bi ho­ca­lar kad­ro­ya alın­mış­tır. Ay­rı­ca bu dö­nem­de ba­zı Al­man ho­ca­lar da is­tih­dam edil­miş­se de, hep­si iki yıl ka­dar son­ra ül­ke­le­ri­ne dön­müş­tür. Fa­kül­te­nin eği­tim ve iş­le­yi­şin­de Al­man et­ki­si gö­rül­mek­te­dir. Al­man yük­sek öğ­re­tim sis­te­min­de uy­gu­la­nan kon­fe­rans sis­te­mi, ser­best def­ter, tat­bi­kat şek­lin­de uy­gu­la­ma­lar Ede­bi­yat Fa­kül­te­si’nde de uy­gu­lan­mış­tır. Ede­bi­yat Fa­kül­te­si 1915’te Fel­se­fe, Ede­bi­yat ve Ta­rih-Coğ­raf­ya ola­rak üç bö­lü­me ay­rıl­mış­tır. İnâs Dâ­rül­fü­nû­nu 1915’te açıl­mış ve 1919’da ka­pa­tıl­mış; 1919’dan 1922’ye ka­dar sa­bah­tan öğ­le­ne ka­dar er­kek­ler, öğ­le­den son­ra ise kız­lar öğ­re­nim gör­müştür.

NEWS

ALL NEWS

EDITOR'S CHOICE

SEMINARS

As the most traditonal activity of BISAV, the courses take place in every fall and spring of a year.

MORE INFO


FOLLOW US

Add your e-mail address here to be informed about our programs (seminars, symposiums, panels, etc.).