English GİRİŞ YAP

Türkiye ve İran’ın Irak’a Yönelik Politikalarının Mukayesesi

Murat Yeşiltaş

29 Şubat 2008
De­ğer­len­dir­me: Ali İhsan Kocatüfek
 
Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Te­zat top­lan­tı­la­rı­nın Şu­bat ayın­da­ki ko­nu­ğu Mar­ma­ra Üni­ver­si­te­si Si­ya­set Bi­li­mi ve Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü’nde dok­to­ra ya­pan Mu­rat Ye­şil­taş’tı. Top­lan­tı­da Ye­şil­taş’ın iki kom­şu ül­ke ola­rak Tür­ki­ye ve İran’ın özel­lik­le 11 Ey­lül son­ra­sı, müş­te­rek kom­şu­la­rı Irak’a yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı­nı ele al­dı­ğı ma­ka­le­si üze­rin­den tar­tı­şıl­dı. Ye­şil­taş Tür­ki­ye ve İran’ın Irak’a yö­ne­lik gü­ven­lik ve is­tik­rar po­li­ti­ka­la­rı­nı ilk ola­rak is­tik­rar ve gü­ven­li­ğin kav­ram­sal ola­rak ne ifa­de et­ti­ği, son­ra 11 Ey­lül son­ra­sı ulus­la­ra­ra­sı ya­pı ile iki ül­ke­nin sü­re­ce na­sıl ce­vap ver­di­ği ve son ola­rak Tür­ki­ye ve İran’ın Irak’a yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı ol­mak üze­re üç bö­lüm­de ele al­dı.
Ye­şil­taş söz ko­nu­su po­li­ti­ka­la­rın an­la­şıl­ma­sı için hem 11 Ey­lül son­ra­sı ge­nel dün­ya si­ya­se­ti­ni hem de ge­nel ola­rak Or­ta­do­ğu si­ya­se­ti­ni dört kav­ram­sal düz­lem­de ele al­mak ge­rek­ti­ği­ni ifa­de et­ti. Bu­na gö­re tüm bu sü­reç­le­ri et­ki­le­yen te­mel un­sur­lar: Ulus­la­ra­ra­sı sis­te­mik dö­nü­şüm, kriz, ta­rih­sel sü­rek­li­lik ve iç si­ya­sal me­ka­niz­ma­dır. Ye­şil­taş ay­rı­ca ar­gü­ma­nın­da dü­zen, gü­ven­lik ve is­tik­rar ol­mak üze­re üç düz­lem ön­gö­rü­yor. Ye­şil­taş, Dü­ze­ni bü­yük güç­le­rin böl­ge­ye yö­ne­lik uyu­mu ola­rak açık­lar­ken, dü­ze­nin zıd­dı­nın dü­zen­siz­lik ol­ma­dı­ğı­nı be­lirt­ti. 11 Ey­lül’ün sis­tem­de bir kı­rıl­ma ol­du­ğu­nu an­cak dü­zen ge­tir­me­di­ği­ni ifa­de eden Ye­şil­taş dü­ze­nin bü­yük sa­vaş­lar­dan son­ra gel­di­ği­ni; Na­pol­yon, I. ve II. Dün­ya Sa­vaş­la­rı son­ra­sın­da dev­let­ler ara­sın­da iliş­ki­le­ri dü­zen­le­yen ku­rum­sal bir ya­pı oluş­tu­rul­du­ğu­nu, an­cak 11 Ey­lül son­ra­sı böy­le bir ya­pı­nın ku­ru­la­ma­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Ye­şil­taş gü­ven­lik kav­ra­mı­nın ar­tık tü­ke­ti­len ve du­ru­ma gö­re de­ği­şen bir kav­ram ol­du­ğu­nu, özel­lik­le 11 Ey­lül son­ra­sı dev­let­le­rin gü­ven­lik alıp sat­ma­ya baş­la­dı­ğı­nı ifa­de et­ti.
Ye­şil­taş dü­zen ve gü­ven­lik kav­ram­la­rın­dan son­ra son ola­rak is­tik­rar kav­ra­mı üze­rin­de dur­du. Gü­ven­li­ği böl­ge­sel ça­tış­ma­la­rın en aza in­di­ril­me­si ve ak­tör­ler ara­sın­da­ki si­ya­sal iliş­ki­le­rin nor­mal bir se­yir­de de­vam et­me­si ola­rak açık­la­yan ko­nuş­ma­cı, olay­la­rın fark­lı grup­lar ta­ra­fın­dan fark­lı yo­rum­lan­dı­ğı­nı ve 11 Ey­lül son­ra­sı İran ve Tür­ki­ye’nin fark­lı dış po­li­ti­ka gün­de­mleri­ne sa­hip ol­duk­la­rı­nı ifa­de et­ti.
Bu­na gö­re, bir kı­rıl­ma ola­rak al­gı­la­nan 11 Ey­lül, Tür­ki­ye ve İran’ın dış po­li­ti­ka­la­rı­nı doğ­ru­dan et­ki­le­di. ABD’nin Tür­ki­ye’ye doğ­ru­dan, İran’a ise ters­ten bas­kı uy­gu­la­ma­sı so­nu­cu, iki ül­ke de bas­kı­yı den­ge­le­mek zo­run­da kal­dı.
Ko­nuş­ma­nın son bö­lü­mün­de Ye­şil­taş Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler top­lan­tı­la­rı üze­rin­den iki ül­ke­nin ABD’nin Irak iş­ga­li­ne ba­kış­la­rı­nı ve po­li­ti­ka­la­rı­nı de­ğer­len­dir­di. 23 Ocak’ta sa­vaş baş­la­ma­dan ön­ce ya­pı­lan Bi­rin­ci Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler Top­lan­tı­sı’nda ön­ce­lik­le sa­va­şın çık­ma­sı­nın en­gel­len­me­si ve özel­lik­le ulus­la­ra­ra­sı meş­rui­yet sağ­lan­ma­dan Irak’a yö­ne­lik bir ha­re­kâ­tın ger­çek­leş­ti­ril­me­me­si ge­rek­ti­ği üze­rin­de du­rul­du. Sa­va­şın baş­la­ma­sı­nın ar­dın­dan ya­pı­lan İkin­ci Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler Top­lan­tı­sı’nda ise, Irak’ın top­rak bü­tün­lü­ğü­nün ko­run­ma­sı, tüm ulus­la­ra­ra­sı ak­tör­le­rin sü­re­ce da­hil edil­me­si ve Irak’ta is­tik­ra­rın sağ­lan­ma­sı ko­nu­la­rı öne çı­kar­ken, İran ve Tür­ki­ye ara­sın­da Ame­ri­ka’nın çe­kil­me­si hu­su­sun­da fi­kir ay­rı­lık­la­rı ya­şan­dı. Be­şin­ci top­lan­tı­dan iti­ba­ren Irak’ın da ka­tı­lı­mıy­la top­lan­tı­lar da­ha et­kin ha­le gel­me­ye baş­la­dı. 4 Ma­yıs 2007’de ya­pı­lan top­lan­tı­da Bir­leş­miş Mil­let­ler de sü­re­ce da­hil edil­di. Bu top­lan­tı­lar ne­ti­ce­sin­de Irak’ta ola­sı bir mez­hep ça­tış­ma­sı­nın önü­ne ge­çil­me­ye ça­lı­şıl­dı, an­cak bu amaç ni­hai ola­rak ger­çek­leş­ti­ri­le­me­di ve top­lan­tı­lar­da alı­nan ka­rar­lar­la Irak’ın iç iş­le­ri­ne mü­da­hil olun­ma­sı en­gel­len­me­ye ça­lı­şıl­dı.
Top­lan­tı­nın son bö­lü­mü din­le­yi­ci­ler ta­ra­fın­dan so­ru­lan so­ru­lar ve yo­rum­lar­la ni­ha­ye­te er­di.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.