English GİRİŞ YAP

Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası

Cemil Koçak

22 Aralık 2008
De­ğer­len­dir­me: C. Ersin Adıgüzel
 
Tür­ki­ye Araş­tır­ma­la­rı Mer­ke­zi ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen Bir Ki­tap Bir Ya­zar prog­ra­mın­da ya­kın ta­ri­hi­miz­de çok par­ti­li sis­te­me ge­çiş ça­ba­la­rı­nın bir so­nu­cu ola­rak ku­ru­lan Ser­best Cum­hu­ri­yet Fır­ka­sı (SCF) üze­ri­ne ko­nuş­tuk. Mi­sa­fi­ri­miz, Bel­ge­ler­le İk­ti­dar ve Ser­best Cum­hu­ri­yet Fır­ka­sı (İle­ti­şim Ya­yın­la­rı, 2006) baş­lık­lı ki­ta­bın ya­za­rı Sa­ban­cı Üni­ver­si­te­si öğ­re­tim üye­le­rin­den Ce­mil Ko­çak’tı.
Ko­çak, ki­ta­bın­da hem SCF’nin ku­ru­lu­şu es­na­sın­da ve son­ra­sın­da mey­da­na ge­len ge­liş­me­ler ve dö­ne­min po­li­tik at­mos­fe­ri hak­kın­da gü­nü­mü­ze ka­dar sü­re­ge­len ge­nel ka­bul­le­ri sor­gu­la­mak­ta hem de ko­nu­nun po­pü­ler ki­tap­lar­da, ders ki­tap­la­rın­da ve aka­de­mik araş­tır­ma­lar­da na­sıl ele alın­dı­ğı­nı in­ce­le­ye­rek “SCF’nin esas iti­ba­riy­le ik­ti­dar par­ti­si­nin teş­vi­ki ile ku­rul­du­ğu, bu par­ti­nin ku­rul­ma­sıy­la tek par­ti­nin var­lı­ğı­na son ve­ril­mek is­ten­di­ği, SCF’nin bu­nu ken­di le­hin­de kul­la­nıp kul­la­na­ma­dı­ğı” yö­nün­de­ki tar­tış­ma­la­rı ve bu me­se­le­le­re da­ir ge­nel ka­bul­le­ri de­ğer­len­dir­mek­te­dir. Mev­cut li­te­ra­tür­de ge­nel­lik­le 1930’lar­da­ki res­mî an­la­tı­nın dı­şı­na çı­kıl­ma­dı­ğı­nı di­le ge­ti­ren Ko­çak’a gö­re, me­se­le­nin bu ge­nel an­la­tı­dan ol­duk­ça fark­lı bo­yut­la­rı var.
Ko­çak’ın ifa­de et­ti­ği üze­re, Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın iz­le­di­ği, “bir­den faz­la si­ya­sî fi­gü­rü ha­zır­da tut­ma” po­li­ti­ka­sı ve “hiç kim­se­nin vaz­ge­çil­mez ol­ma­dı­ğı” an­la­yı­şı, SCF’nin ku­ru­lu­şu­nu ve aka­bin­de­ki ha­di­se­le­ri an­la­ma nok­ta­sın­da önem­li­dir. Fet­hi Bey ve Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa mu­ha­lif bir par­ti ku­rul­ma­sı ko­nu­sun­da mek­tup­la­şır­lar. Bu mek­tup­lar­dan bi­rin­de Fet­hi Bey, ül­ke­de­ki so­run­la­rın hü­kü­me­tin ba­şa­rı­sız­lı­ğın­dan kay­nak­lan­ma­dı­ğı­nı; hü­kü­me­ti de­net­le­me gö­re­vi­ni üst­le­ne­cek bir mu­ha­le­fet me­ka­niz­ma­sı­nın bu­lun­ma­yı­şı­na bağ­lı bir sis­tem so­ru­nu ya­şan­dı­ğı­nı söy­ler ve bu so­ru­nun çö­zü­mü için “mü­ca­de­le sah­ne­si­ne atıl­mak ka­ra­rın­da” ol­du­ğu­nu di­le ge­ti­rir. Fet­hi Bey’in söz ko­nu­su mek­tu­bu, tah­rif et­me kas­tı bu­lun­mak­sı­zın ifa­de­si yu­mu­şa­tıl­mak su­re­tiy­le, “mü­ca­de­le sah­ne­si­ne atıl­mak ar­zu­sun­da­yım” şek­lin­de ba­sı­na yan­sı­mış ve Cum­hu­ri­yet Halk Par­ti­si’nin (CHP) tüm me­tin­le­rin­de bu şe­kil­de yer al­mış­tır. SCF me­tin­le­rin­de ise “ka­ra­rın­da­yım” ifa­de­si kul­la­nıl­mış­tır. Di­lin kul­la­nı­mın­da­ki bu in­ce fark­lı­lık, ko­nu­nun an­la­şıl­ma­sı ba­kı­mın­dan mü­him bir nok­ta­dır. “Ar­zu­sun­da­yım” ifa­de­si­ni kul­la­nan CHP Ge­nel Mer­ke­zi, SCF’yi ken­di he­ge­mon­ya­sı al­tın­da gö­rür­ken, “ka­ra­rın­da­yım” ifa­de­si­ni kul­la­nan SCF, bu­nu en baş­tan red­det­mek­te­dir. Fet­hi Bey’in Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa ile par­ti­nin ku­ru­lu­şu es­na­sın­da­ki mek­tup­laş­ma­la­rı­nı da bu bağ­lam­da de­ğer­len­di­ren Ko­çak, esas iti­ba­riy­le bu dö­nem­de hu­ku­ken bir zo­run­lu­luk bu­lun­ma­ma­sı­na rağ­men, Fet­hi Bey’in par­ti­yi, Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın mu­va­fa­kat ve des­te­ği ile kur­du­ğu­na de­ğin­di.
Ko­çak, SCF’nin ku­rul­ma­sı­nı CHP’nin na­sıl kar­şı­la­dı­ğı­na da­ir şu açık­la­ma­la­rı yap­tı: CHP, SCF’nin ku­rul­ma­sı­nı “ru­hen mür­te­ci olan ba­zı ki­şi­le­rin ve ko­mü­nist­le­rin ye­ter­li in­ce­le­me ya­pıl­mak­sı­zın SCF’ye kay­de­dil­dik­le­ri” id­di­asıy­la mem­le­ke­tin za­ra­rı­na bir ge­liş­me ola­rak al­gı­la­mış­tı. An­cak, SCF ve CHP’nin ku­ru­cu­la­rı ve üye­le­ri sos­yal sta­tü­le­ri iti­ba­riy­le kar­şı­laş­tı­rı­lır­sa, SCF’nin çok da­ha seç­kin bir ko­num­da bu­lun­du­ğu, do­la­yı­sıy­la CHP Ge­nel Mer­ke­zi­’nin SCF’nin bir mür­te­ci fır­ka­sı ol­du­ğu yö­nün­de­ki id­di­ası­nın hiç­bir te­me­le otur­ma­dı­ğı aşi­kâr­dı.
Ko­çak’a gö­re ver­gi­le­rin yük­sek­li­ği, hiz­me­tin az­lı­ğı ve­ya yok­lu­ğu ile iç ve dış ti­ca­ret­te gö­rü­len ak­sak­lık­lar ne­ti­ce­sin­de, fark­lı ik­ti­sa­dî ke­sim­ler ara­sın­da CHP’ye kar­şı bir mu­ha­le­fet doğ­muş­tu. Bu mu­ha­le­fe­tin bü­yük­lü­ğü, -İz­mir’de yüz bin ki­şi­nin top­lan­ma­sı ör­ne­ğin­de gö­rül­dü­ğü üzere- ol­duk­ça cid­di bir hal al­mış­tı. Do­la­yı­sıy­la, SCF’nin sağ­la­dı­ğı halk des­te­ği­nin te­me­lin­de ik­ti­sa­dî sa­ik­ler bu­lun­mak­tay­dı.
“O hal­de, SCF kı­sa bir sü­re son­ra ken­di­si­ni ni­çin fes­het­miş­ti?”, Ko­çak bu so­ru­ya ce­va­ben aşa­ğı­da­ki hu­sus­la­rı di­le ge­tir­di:
SCF’nin ku­ru­lu­şun­dan kı­sa bir sü­re son­ra ya­pı­lan be­le­di­ye se­çim­le­rin­de ka­zan­dı­ğı bü­yük ba­şa­rı, hem Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın hem de CHP Ge­nel Mer­ke­zi­’nin dik­ka­ti­ni çek­miş­ti. Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın ta­kip et­ti­ği, “kim­se­nin vaz­ge­çil­mez ol­ma­dı­ğı” te­me­li­ne da­ya­lı po­li­ti­ka, özel­lik­le İs­met Pa­şa’ya his­set­ti­ril­miş ve Fet­hi Bey’e SCF’yi kur­ma yo­lu açıl­mış­tı. Fa­kat be­le­di­ye se­çim­le­rin­de SCF’nin el­de et­ti­ği bü­yük ba­şa­rı, CHP için cid­di bir teh­li­ke arz et­mek­tey­di. Bu nok­ta­da İs­met Pa­şa, ken­di­si­ne yö­nel­ti­le­cek eleş­ti­ri­le­rin ay­nı za­man­da Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’ya da gel­me­si­ni sağ­la­ya­cak bir po­li­ti­ka ta­kip ede­rek Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın du­ru­ma mü­da­ha­le et­me­si­ni sağ­la­mış­tı. SCF’nin ku­rul­ma­sı aşa­ma­sın­da­ki mek­tup­laş­ma­la­rın­da böy­le bir du­rum ol­ma­ma­sı­na rağ­men, ge­liş­me­le­rin fark­lı şe­kil­de ce­re­yan et­me­si kar­şı­sın­da da Fet­hi Bey ça­re­yi par­ti­yi fes­het­mek­te bul­muş­tu. Bu du­rum, Fet­hi Bey ile Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa ara­sın­da­ki ilk mek­tup­lar ile son mek­tup­lar ara­sın­da­ki üs­lûp fark­lı­lık­la­rın­da açık­ça gö­rül­mek­te­dir.
SCF’nin bü­yük bir halk des­te­ği bul­ma­sı hem Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa hem CHP hem de SCF açı­sın­dan tam bir skan­dal ola­rak ni­te­len­di­ri­le­bi­lir. Zi­ra, Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın SCF’nin ku­ru­lu­şu için yaz­dı­ğı mek­tup­lar CHP Ge­nel Mer­ke­zi’n­de­ki ida­re­ci­ler ta­ra­fın­dan cid­di­ye alın­ma­mış­tı. Bu­ra­dan, Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın po­li­ti­ka­sı ile CHP Ge­nel Mer­ke­zi’nin po­li­ti­ka­sı ara­sın­da fark ol­du­ğu an­la­şıl­mak­ta­dır. SCF’nin sağ­la­dı­ğı des­te­ği CHP’nin ön­gö­re­me­me­si va­him bir du­rum­dur. Do­la­yı­sıy­la, Fet­hi Bey ve SCF açı­sın­dan, par­ti­nin Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa ve CHP ta­ra­fın­dan na­sıl ko­num­lan­dı­rıl­dı­ğı­nın an­la­şı­la­ma­ma­sı; CHP açı­sın­dan ise, de­mok­ra­si söy­le­mi­nin so­nuç­la­rı­nı ön­gör­me­me­si ve bu so­nuç­la­ra he­nüz ha­zır ol­ma­ma­sı, bu ne­ti­ce­yi do­ğur­muş­tur.

HAVADİS

TÜM HABERLER

EDİTÖRDEN

2024 Güz Programı

Vakıf faaliyetlerinin en gelenekseli olan seminerler, her yıl güz ve bahar dönemlerinde gerçekleşiyor.

DETAYLI BİLGİ


BİZİ TAKİP EDİN

Vakfımızın düzenlediği programlardan (seminer, sempozyum, panel, vs.) haberdar olmak için e-posta adresinizi bırakabilirsiniz.